Eκδήλωση για το Ευπαλίνειο Όρυγμα στη Σάμο – Ανακήρυξη ως «ΔΙΕΘΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΠΟΣΗΜΟ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ»

Σήμερα Κυριακή 29 Οκτωβρίου 2017 από τις 11 το πρωί στη Σάμο, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ), σε συνεργασία με τον Σύλλογο Πολιτικών Μηχανικών Ελλάδος (ΣΠΜΕ) και το Ελληνικό Τμήμα της American Society of Civil Engineers (ASCE) διοργανώνουν εκδήλωση για την ανακήρυξη του Ευπαλινείου Ορύγματος από την American Society of Civil Engineers ως «ΔΙΕΘΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΠΟΣΗΜΟ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ». Η εκδήλωση πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και με την υποστήριξη του Δήμου Σάμου. Η εκδήλωση είναι ανοιχτή για το κοινό.

Το Ευπαλίνειο όρυγμα, υδραγωγείο της αρχαίας πόλης της Σάμου, το οποίο ο Ηρόδοτος ονόμαζε «αμφίστομον όρυγμα», είναι μια σήραγγα μήκους 1.036μ., που ξεκινά από τη βόρεια πλαγιά του όρους Κάστρο και καταλήγει στη νότια. Βρίσκεται 55μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και 180μ. κάτω από την κορυφή του βουνού, ενώ το πραγματικό όρυγμα έχει διαστάσεις 1,80x1,80μ., σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού. Μέσα στο όρυγμα, σε βάθος δύο έως εννέα μέτρων, βρίσκεται το κανάλι με τον αγωγό που μετέφερε το νερό στην πόλη.

Το Ευπαλίνειο όρυγμα έχει δύο φάσεις, την αρχαϊκή, με πολυγωνικό σύστημα και οξύκορφη απόληξη και τη ρωμαϊκή, στεγασμένη με καμάρα. Ήταν έργο του μηχανικού Ευπαλίνου, γιού του Ναυστρόφου από τα Μέγαρα και χρονολογείται στα 550 πΧ, επί τυραννίας Πολυκράτους. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα τεχνικά έργα της αρχαιότητας, στην κατασκευή του οποίου, που κράτησε δέκα χρόνια, εργάστηκαν Λέσβιοι αιχμάλωτοι.

Από το το 540 π.Χ. που κατασκευάστηκε ήταν σε λειτουργία για μία χιλιετία.Το Ευπαλίνειο Όρυγμα κάλυπτε το μεγαλύτερο τμήμα του εξωτερικού υδραγωγείου παροχής πόσιμου νερού στην αρχαία πρωτεύουσα του νησιού (Πυθαγόρειο). Κατόπιν εγκαταλείφθηκε και επιχώθηκε σταδιακά. Το 1856 επανευρέθη το τμήμα του έργου στις πηγές (Αγιάδες), ενώ το 1882 απεκαλύφθη το σύνολο του ορύγματος. Κατά τη δεκαετία του 1970 το έργο αποτυπώθηκε από το γερμανικό αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Το Όρυγμα ακολουθεί μία σχεδόν ευθύγραμμη διαδρομή 1036μ., στο εσωτερικό λόφου ύψους 170μ πάνω από αυτό και εμπεριέχει διώρυγα υπό κλίση στην οποία έχει τοποθετηθεί ο αγωγός ύδρευσης. Ο τελευταίος συναρμόζεται από πήλινους σωλήνες.

Η Ιστορική σπουδαιότητα του έργου από άποψη πολιτικού μηχανικού έγκειται κυρίως στη μέθοδο «αμφίστομης» εκσκαφής του, η οποία απαιτούσε εφαρμογή καινοτόμων για την εποχή μεθόδων γεωμετρίας και τοπογραφίας τόσο για επίτευξη ευθυγραμμίας όσο και για την εξασφάλιση τομής των δύο μετώπων εκσκαφής και την τήρηση οριζοντιότητας. Η διαδρομή της σήραγγας αποκαλύπτει επιπρόσθετες ιδιοφυείς πτυχές του σχεδιασμού της από τον Μεγαρέα μηχανικό Ευπαλίνο σε θέματα γεωλογίας και υδραυλικής.

Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που πραγματοποιείτο «αμφίστομη» εκσκαφή ευθύγραμμης υδρευτικής σήραγγας κάτω από εδαφικούς σχηματισμούς ύψους έως 170μ. Το μεγάλο αυτό ύψος απέκλειε την εφαρμογή των κατακόρυφων πηγαδιών τα οποία διευκόλυναν πολύ την εκσκαφή και την τήρηση της ευθυγραμμίας σε ρηχές κατασκευές ορυγμάτων ύδρευσης, όπως στα qanats του Ghasabe στο Ιράν, της ίδιας χρονικής περιόδου με το Ευπαλίνειο όρυγμα. Για την επιτυχημένη εφαρμογή πρωτοπόρων τεχνικών στην επίτευξη τέτοιου σύνθετου έργου τεχνολογίας μηχανικού η UNESCO αναγνώρισε το Όρυγμα ως “World Cultural Heritage Site” το έτος 1992.

Γι’ αυτή τη θαυμαστή εφαρμογή γεωμετρίας, τοπογραφίας, γεωλογίας, υδραυλικής σε τεχνικό έργο θα μιλήσουν κατά την εκδήλωση της 29/10/2017 οι: Hermann Kienast, επικεφαλής της αποτύπωσης του μνημείου από το γερμανικό αρχαιολογικό Ινστιτούτο στην Ελλάδα και διεθνώς αναγνωρισμένο πρωτοπόρο μελετητή του έργου, Mark Kozak – Holland, σύμβουλος επιχειρήσεων και συγγραφέα της σειράς «Lessons from History» με αντικείμενο τη μελέτη της διαχείρισης έργων κατά την αρχαιότητα, Δημοσθένης Σβολόπουλος, επιβλέπων του πρόσφατου έργου αναστήλωσης, συντήρησης και ανάδειξης του Ορύγματος. Η αποκάλυψη της αναμνηστικής πλάκας θα γίνει από τον Δρα Elias Sayah, Governor, Region 10, ASCE.

Η σχετική πρόταση ανακήρυξης ήταν πρωτοβουλία της Διεθνούς Περιφέρειας (International Region ή Region 10) της American Society of Civil Engineers (ASCE), με επισπεύδοντα τον τέως Διευθυντή της εν λόγω Περιφέρειας Κων/νο Μέμο, Ομότιμο Καθηγητή ΕΜΠ. Στην προετοιμασία και υποβολή της πρότασης συνετέλεσαν το ΤΕΕ (Γ. Στασινός), η τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων (Π. Χατζηδάκης) και η κεντρική υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού (Ε. Κουντούρη), καθώς και το Ελληνικό Τμήμα της ASCE (Π. Χατζηπάνος), ο ΣΠΜΕ (Β. Μπαρδάκης), η Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ (Δ. Κουτσογιάννης). Η ASCE αποτελεί μια εκ των πλέον εγκύρων ενώσεων πολιτικών μηχανικών παγκοσμίως και μέσα από το Landmark Program, που αναπτύσσει σε εθνικό (HΠΑ) και διεθνές επίπεδο προσπαθεί να αναδείξει σημαντικά έργα και κατασκευές πολιτικού μηχανικού, που «έγραψαν ιστορία».

Στόχος του Προγράμματος είναι η καλλιέργεια αυτογνωσίας και έμπνευσης στον κλάδο. Σήμερα περί τα 270 προγράμματα, κατασκευές και τοποθεσίες έργων έχουν συμπεριληφθεί στον κατάλογο των Historic Civil Engineering Landmarks εκ των οποίων περί τα 45 Τοπόσημα αναφέρονται σε 25 χώρες εκτός ΗΠΑ. Αξίζει να αναφερθεί ότι μόλις 3 εξ όλων των 270 έργων έχουν κατασκευασθεί κατά την προ Χριστού εποχή. Μερικά διεθνή Τοπόσημα Μηχανικής της ASCE είναι γνωστά και στο ευρύτερο κοινό, όπως ο πύργος του Eiffel στο Παρίσι, η διώρυγα του Σουέζ, τα λαξευμένα μνημεία της Πέτρα, το Μάτσου Πίτσου στο Περού, η Αγία Σοφία στην Κων/πολη, η διώρυγα του Παναμά, κ.α.

Με αφορμή την εκδήλωση, ο Πρόεδρος του ΤΕΕ Γιώργος Στασινός δήλωσε: «Το Ευπαλίνειο Όρυγμα χαρακτηρίζει την τεχνική ικανότητα και αρτιότητα των Αρχαίων Ελλήνων. Αν σκεφτούμε ότι με τα μέσα της εποχής κατάφεραν ένα τέτοιο έργο, οποιοσδήποτε μηχανικός θαυμάζει την αρτιότητα του Έργου - και στο επίπεδο της μελέτης και στο επίπεδο της κατασκευής. Το Ευπαλίνειο Όρυγμα, όπως και δεκάδες άλλα έργα, σε ολόκληρη τη χώρα, αποδεικνύουν αυτό που συχνά αναφέρω: ότι οι Έλληνες είμαστε ικανοί και πρωτοπόροι χτίστες επί αιώνες. Οφείλουμε ως Έλληνες Μηχανικοί να χτίσουμε πάνω σε αυτήν την παράδοση, να εμπνευστούμε για τα επόμενα βήματα της επιστήμης που πρέπει να κατακτήσουμε».

Κεντρικοί Ομιλητές θα είναι οι Hermann Kienast, Mark Kozak-Holland, Δημοσθένης Σβολόπουλος, ενώ προβλέπεται και επίσκεψη στο Όρυγμα μετά την αποκάλυψη της αναμνηστικής πλακέτας. Θα παρευρεθούν η Υπουργός Πολιτισμού, ο βουλευτής Σάμου, ο Πρόεδρος του ΤΕΕ, ο Πρόεδρος του ΣΜΠΕ, ο Δήμαρχος Σάμου, εκπρόσωποι του ΕΜΠ, της ASCE και άλλοι επίσημοι.

Το αναλυτικό πρόγραμμα της εκδήλωσης έχει ως εξής:

Δημαρχείο Σάμου

1100 Προσέλευση

1130 Ιστορικό:

· Κων/νος Μέμος, past International Director, ASCE

Καλωσόρισμα:

· Μιχαήλ Αγγελόπουλος, Δήμαρχος Σάμου

Χαιρετισμός από τον βασικό διοργανωτή της εκδήλωσης:

· Γεώργιος Στασινός, Πρόεδρος Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας

Χαιρετισμοί από συνδιοργανωτές και εκπροσώπους φορέων:

· Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου: Ν. Κατρακάζος, Αντιπεριφερειάρχης

· Σύλλογος Πολ. Μηχανικών Ελλάδος: Β. Μπαρδάκης, Πρόεδρος

· Ε.Μ.Π.: Δ. Κουτσογιάννης, Κοσμήτορας Σχολής Πολ. Μηχανικών

Κήρυξη έναρξης εορταστικής εκδήλωσης

· Λυδία Κονιόρδου, Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού

1200 Κεντρική Ομιλία

Η Επανεξέταση του Ευπαλινείου Ορύγματος

· Hermann Kienast, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών

Διάλειμμα

1250 Implementing Projects in Antiquity: the case of Eupalinos Tunnel

· Mark Kozak – Holland, Owner & Editor “Lessons from History”

Το Έργο Αποκατάστασης, Συντήρησης και Ανάδειξης του Ευπαλινείου Υδραγωγείου στο Πυθαγόρειο Σάμου

· Δημοσθένης Σβολόπουλος, Διευθυντής Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων

1330 Αναχώρηση για το Όρυγμα

ΙΙ. Νότια Είσοδος Ευπαλινείου Ορύγματος

1400 Προσέλευση

1415 Αποκάλυψη Αναμνηστικής Πλάκας

· Elias Sayah, Governor, Region 10, ASCE

1440 – 1500 Επίσκεψη στο Μνημείο

1500 Επίδοση Αναμνηστικών Μεταλλείων

· Παναγιώτης Χατζηπάνος, Πρόεδρος Ελληνικού Τμήματος ASCE

Συζήτηση με το κοινό

· Αθανάσιος Ταμπακόπουλος, εκπρόσωπος αναδόχου έργων ανάδειξης Ορύγματος

ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ ΣΑΜΟΥ