Οι άπειρες δυνατότητες της κολοκύθας!

Πριν λίγες μέρες ένας από τους καλύτερους παραγωγούς βιολογικών στην Ελλάδα και φίλος, ο Θοδωρής Αρβανίτης, ποστάρισε στο fb με περηφάνεια τη γιγαντιαία κολοκύθα από το κτήμα του... το απόλυτα φθινοπωρινό κηπευτικό, που τώρα τον Οκτώβρη είναι η εποχή του. Αναρτώ και τη φωτογραφία της περίφημης κολοκύθας!

Η κολοκύθα είναι πλούσια σε πολύτιμες βιταμίνες, μεταλλικά στοιχεία κι άλλα θρεπτικά συστατικά, είτε αφορά τη σάρκα της, είτε τους σπόρους της... κι έχει λίγες θερμίδες!

η κολοκύθα του βιοκαλλιεργητή Θοδωρή Αρβανίτη

Τη βρίσκουμε στην αγορά από τον Αύγουστο μέχρι τον Μάρτιο, αλλά η καλύτερη εποχή της ωρίμανσής της είναι τώρα ως το Νοέμβρη. Η κολοκύθα είναι Οκτώβρης... από την ανάμνηση της γιαγιάς μου από Λήμνο με τις περίφημες της στριφτές κολοκυθόπιτες ... ως τον Οκτώβρη αυτόν των γενεθλιών μου στις 31, όπου συμπίπτει με το αμερικάνικο έθιμο του Halloween! Στις 31 Οκτωβρίου βλέπουμε ακόμη και σε κάποια ελληνικά σπίτια ή στέκια τις όμορφες πορτοκαλί στρογγυλές κολοκύθες να γίνονται “Jack o Lantern”... να σκαλίζονται σε τρομακτικές φατσούλες- φαναράκια, αφού αδειάσουν πρώτα κι έπειτα να φωτίζονται από ένα κερί ή λαμπιόνι εσωτερικά.

Ναι χθες μια βόλτα σε ένα μεγάλο εμπορικό κατάστημα, μου υπενθύμισε πως το αμερικάνικο έθιμο Halloween έχει μπει στην ελληνική κουλτούρα... ιδιαίτερα με τα μικρά παιδιά να χαίρονται μεταμφιεσμένα και να ντύνονται κολοκύθες. Όλοι έχουμε να ανάγκη να γιορτάζουμε περισσότερο... να παραμυθιαζόμαστε.... Άλλωστε η κολοκύθα της Σταχτοπούτας ...μεταμορφώθηκε σε μια όμορφη άμαξα! Ναι η κολοκύθα ξέρει να μεταμορφώνεται τρώγεται αλμυρή, γλυκιά, σε πουρέ, σε πίτα, σε σούπα, ψητή, σε βραστό, σε κρέπα... Λίγες είναι οι τροφές που μπορούν να καταναλωθούν με τέτοια ποικιλία.

Τελευταία όλο και περισσότερο συναντάμε τη κολοκύθα στα μενού εστιατορίων και πιάτα με μεγάλη φαντασία. Δε μιλάμε μόνο για τις πίτες και τις κολοκυθόπιτες.... αυτό το λαχανικό με το σκληρό περίβλημα, κρύβει μια σάρκα γλυκιά, που μπορεί κανείς να το μεταχειριστεί πανεύκολα με πάρα πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Χρειάζεται μόνο λίγη υπομονή για την προετοιμασία της κι από εκεί και πέρα υπάρχουν άπειρες συνταγές.

Οι ιθαγενείς Αμερικανοί τη θεωρούσαν τόσο θρεπτική, που την έθαβαν μαζί με τους νεκρούς, γιατί πίστευαν ότι θα τους χάριζε δύναμη στο τελευταίο τους ταξίδι.

Στη Ελλάδα τρώμε κυρίως τη κίτρινη, όμως ανάλογα με τις διάφορες διασταυρώσεις των καλλιεργητών μπορούμε να δούμε ποικίλα χρώματα, σχήματα και μεγέθη, όπως πορτοκαλί, κίτρινο, άσπρο, πράσινο και άλλα, σφαιρικές, κυλινδρικές ή αχλαδόσχημες, μίνι (baby), ακόμη και γιγαντιαίων διαστάσεων.

Πιο συνηθισμένα ελληνικά είδη, η κολοκύθα ή νεροκολοκύθα, με ογκώδη, σφαιρικό καρπό, η γλυκιά κολοκύθα που ωριμάζει το φθινόπωρο και η φλασκιά ή λαγηνοκολοκύνθη, με το χαρακτηριστικό σχήμα μεγάλου αχλαδιού, που όταν ξεραθεί συνηθίζουν να τη βάφουν και να τη χρησιμοποιούν ως διακοσμητικό. Οι σπόροι μερικών ποικιλιών είναι ο γνωστός ξηρός καρπός, πασατέμπος.

Το βαθύ πορτοκαλί χρώμα (που μπορεί να συνδέεται και με την γλυκύτητά της), όπως κι η γεύση της οφείλονται περισσότερο στην ποικιλία της, το έδαφος και το κλίμα στο οποίο καλλιεργείται. Πάντως το έντονο χρώμα της προδίδει την υψηλή της περιεκτικότητα σε β-καροτένιο, το οποίο μετατρέπεται στον οργανισμό μας σε βιταμίνη Α.

• Είναι εξαιρετική πηγή βιταμινών Β1, Β3, Β5, Β6, C.

• Είναι πλούσια σε μαγνήσιο, κάλιο και φυτικές ίνες.

• Μας δείνει επίσης χαλκό, ω-3 λιπαρά οξέα, αλλά και σύνθετους υδατάνθρακες, όπως το άμυλο.

Οι κολοκύθες συντηρούνται μέχρι και 6 μήνες, αφού το σκληρό κέλυφος τις κάνει ιδιαίτερα ανθεκτικές. Οι αρχαίοι κινέζοι, μάλιστα, χρησιμοποιούσαν το κέλυφός της ως μέρος αποθήκευσης των φαρμάκων και των βοτάνων. Τα μπαχαρικά που ταιριάζουν με τη κολοκύθα είναι το μοσχοκάρυδο, η κανέλα, το κύμινο, η πάπρικα, το κόλιαντρο και το τζίντζερ. Το β-καροτένιο, το πιο πλούσιο σε περιεκτικότητα συστατικό της κίτρινης κολοκύθας, διαθέτει εξαιρετικές αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.

Συγκεκριμένα με έρευνες έχει διαπιστωθεί ότι το β-καροτένιο μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακών νοσημάτων εμποδίζοντας την οξείδωση της χοληστερίνης στο σώμα, αλλά και λόγω της δράσης του κατά των ελευθέρων ριζών. Μειώνει τον κίνδυνο διάφορων μορφών καρκίνου και κυρίως του καρκίνου του εντέρου και του πνεύμονα. Σε συγκεκριμένη έρευνα, που δημοσιεύτηκε προσφάτως στο επιστημονικό έντυπο «Cancer Epidemiology, Biomarkers and Prevention», εξετάστηκαν οι διατροφικές συνήθειες και ο τρόπος ζωής 60.000 ενηλίκων στην Κίνα και διαπιστώθηκε ότι όσοι έτρωγαν τρόφιμα πλούσια σε β-καροτένιο είχαν μικρότερο κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα.

Στην έρευνα αυτή στη Κίνα αξιολογήθηκαν και οι καπνιστές και βρέθηκε ότι η ομάδα, που έτρωγε τρόφιμα πλούσια σε β-καροτένιο είχε 37% μικρότερο κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα από τους καπνιστές, που δεν κατανάλωναν τέτοια τρόφιμα. Η κατανάλωση κολοκύθας είναι ιδιαιτέρα ευεργετική για όσους υποφέρουν από γαστρικά προβλήματα, γιατί μειώνει την οξύτητα των υγρών του στομάχου. Επίσης είναι οι φυτικές ίνες, που περιέχονται στην κίτρινη κολοκύθα, που βοηθούν στην αποβολή μέρους της χοληστερίνης από τον οργανισμό, όπως και στην αντιμετώπιση της χρόνιας δυσκοιλιότητας αυξάνοντας την κινητικότητα του εντέρου.

Vitamin A 170% Vitamin C 15%

Calcium 2% Iron 4%

Vitamin D 0% Vitamin B-6 5%

Vitamin B-12 0% Magnesium 3%

Περιέχει ακόμα πέντε βιταμίνες κατηγορίας Β, που είναι απαραίτητες για τη ρύθμιση του ζαχάρου στο αίμα.

Ακόμη στην υψηλή ποσότητα καροτενοειδών οφείλεται η πρόληψη της πρόωρης γήρανσης, καρδιαγγειακών νοσημάτων και ο σχηματισμός καταρράκτη. Η κολοκύθα είναι πλούσια σε βιταμίνη Α, που βοηθά επίσης στην υγεία των ματιών μας, αλλά και στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού, σε βιταμίνη C για την καταπολέμηση των ελεύθερων ριζών, την προώθηση κολλαγόνου και την προστασία κατά διαφόρων μορφών καρκίνου, καθώς και σε πρωτεΐνες κι απαραίτητα λιπαρά οξέα. Περιέχει επίσης αρκετό μαγνήσιο, απαραίτητο για υγιή οστά και δόντια, κάλιο και ψευδάργυρο, αλλά και άφθονες σημαντικές διαιτητικές ίνες. Για όλους αυτούς τους καλούς λόγους και περισσότερους ας τη βάλουμε πιο συστηματικά στο τραπέζι μας, γιατί πρόκειται πραγματικά για υγιεινό τρόφιμο.

Στη Κύπρο φτιάχνουν τις κολοκοτές, τις νόστιμες κυπριακές κολοκυθόπιτες και στην Κρήτη με τον ξυνόχοντρο και τα σαλιγκάρια, σε τηγανητές φέτες που συνοδεύονται με σκορδαλιά, στους κεφτέδες. Στη Λήμνο και Σάμο φτιάχνουν πολλές αλμυρές κολοκυθόπιτες (εκτός από τις γλυκιές), στη Θράκη πολλές κολοκυθόσουπες, στην Ικαρία τη μαγειρευτή κολοκύθα στην κατσαρόλα με φέτα και μοσχοκάρυδο ή τη συνταγή με ντομάτα και κρεμμύδι ή το «σοφικό» με μελιτζάνες και άλλα λαχανικά που ψήνονται μαζί στον φούρνο... Στη Μήλο η κολοκύθα γίνεται ένα γλυκό κουταλιού το ρετσέλι ή το κουφέτο της Μήλου, που είναι γλυκό του γάμου. Όπως και στα νησιά του βόρειου Αιγαίου τη φτιάχνουν γλυκό του κουταλιού.

Η κολοκύθα βρίσκεται παραδοσιακά στις τοπικές κουζίνες σε όλη την Ελλάδα με άπειρους τρόπους, ενώ η πιο γνωστή αστική εκδοχή της είναι η γλυκιά πίτα με λεπτό φύλλο κρούστας, που πασπαλίζεται με ζάχαρη άχνη και κανέλα. Ενώ από σεφ διάβασα το tip, που μου φάνηκε μια απλή ιδέα από τις πιο γλυκές, δηλ. να την κόψουμε σε μικρά κομμάτια, να την πασπαλίσουμε με ζάχαρη και κανέλα (ή και τριμμένο γαρίφαλο) και να την ψήσουμε για λίγο στο φούρνο ή στο τηγάνι, μέχρι να «μελώσει». Αντί για ζάχαρη και μπαχαρικά αντιστοίχως μπορούμε πριν βάλουμε τα κομμάτια στον φούρνο να τα περιχύσουμε με ελαιόλαδο και να τα καρυκεύσουμε με αλάτι, διάφορα πιπέρια και μπαχαρικά που της ταιριάζουν, όπως το κύμινο και ο κόλιαντρος και θα έχουμε αμέσως ένα υπέροχο συνοδευτικό για το κρέας μας.

Προσωπικά μου αρέσει όταν γίνεται πουρές ... ένας υπέροχος πουρές, που ταιριάζει όχι μόνο με κρέας αλλά και με ψάρια ή θαλασσινά. Η κολοκύθα νοστιμίζει ένα πιλάφι ή ριζότο, κομμένη σε κομματάκια και σωταρισμένη. Συνδυάζεται με ζυμαρικά, μαζί με τυριά, αλλαντικά ή άλλα λαχανικά και γίνεται νόστιμο σουφλέ, ή απλό γκρατέν. Μπορεί να δώσει νοστιμιά σε μια αλμυρή τάρτα ή σε ένα χειροποίητο ζυμωτό ψωμί. Γίνεται μαρμελάδα, ρόφημα σμούθι, κέικ, cupcakes, μπισκότα... ενώ μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα σπόρια της, αλατισμένα και ψημένα στο φούρνο ή ωμά.

Θρεπτικά στοιχεία ανά 100 γρ.

Θερμίδες...........................................34

Υδατάνθρακες ..................................8,6 γρ.

Πρωτεΐνες .........................................0,9 γρ.

Λίπος ................................................0,1 γρ.

Β-καροτένιο..................................... 820 μg

Κάλιο ...............................................350 mg

Μαγνήσιο ........................................14 mg

Φυτικές ίνες .....................................1,5 γρ.

Ο χρόνος ζωής της ολόκληρης κολοκύθας (όχι κομμένης), κυμαίνεται από 2-6 μήνες ανάλογα με τη ποικιλία. Να τη φυλάσσουμε μακριά από τον ήλιο... σε σκιερό και δροσερό μέρος, που αερίζεται καλά και δεν έχει υγρασία. Όταν αγοράζουμε ολόκληρη κολοκύθα προσέχουμε να είναι σκληρή, βαριά για το μέγεθός της και να μην έχει σημάδια ή χτυπήματα. Θα πρέπει μετά να την ελέγχουμε συχνά-πυκνά, γιατί αν διαπιστώσουμε ότι το περίβλημά της αρχίζει να μαλακώνει, θα πρέπει να επισπεύσουμε τις διαδικασίες μαγειρέματος, μιας και σύντομα θα αρχίσει να χαλάει.

Όταν την αγοράσουμε κομμένη, προσέχουμε η σάρκα να είναι ακόμη ζουμερή, ένδειξη ότι κόπηκε πρόσφατα. Καθαρισμένη και κομμένη μπορεί να διατηρηθεί στο ψυγείο, μέσα σε ένα γυάλινο δοχείο-τάπερ ή στα ειδικά σακουλάκια για τρόφιμα, το πολύ μία εβδομάδα. Η μητέρα μου συχνά τη βάζει και στην κατάψυξη όπου μπορεί να διατηρηθεί περισσότερο... μήνες! Στο ψυγείο διατηρείται για λίγες ημέρες, ενώ αν τη διατηρήσουμε στην κατάψυξη θα διαρκέσει μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Μια λύση είναι να την τρίψουμε στον τρίφτη και να την κλείσουμε μέσα σε σακούλα τροφίμων.

Πικάντικη κολοκυθόσουπα με τζίντζερ

• 1 κσ. βούτυρο ανάλατο

• 1 κσ. ελαιόλαδο

• 1 κούπα κρεμμύδι κομμένο σε κύβους

• ½ κούπα σέλινο κομμένο σε κύβους

• ½ κούπα ψιλοκομμένο πράσο

• 1 σκελίδα σκόρδο τριμμένο

• 1 κσ. φρεσκοτριμμένο τζίντζερ

• 4 κούπες ζωμό κοτόπουλο

• 3 κούπες ξεφλουδισμένη, καθαρισμένη από τα σπόρια και κομμένη σε κύβους κολοκύθα

• ½ κγ. αλάτι

• 2 κγ. μαύρη ζάχαρη

• 1/8 κγ. φρεσκοτριμμένο μοσχοκάρυδο

• 6 κσ. γιαούρτι χαμηλών λιπαρών

Παρασκευή

Ζεστάνετε το βούτυρο και το λάδι σε μέτρια φωτιά χρησιμοποιώντας μια μεγάλη κατσαρόλα. Ρίχνετε κρεμμύδι, σέλινο, σκόρδο και το τζίντζερ και σοτάρετε για 5 λεπτά... μέχρι να μαλακώσουν. Ρίξτε στην κατσαρόλα το ζωμό, την κολοκύθα και το αλάτι και αφήστε τα να βράσουν. Χαμηλώστε τη φωτιά, σκεπάστε την κατσαρόλα και αφήστε να σιγοβράσει για περίπου 20 λεπτά, μέχρι να αποκτήσει υφή η σούπα. Αφού τη βγάλετε από τη φωτιά, αφήστε να κρυώσει ελαφρώς, ρίξτε τη σε ένα μίξερ και κάντε τη πουρέ. Αφού πολτοποιηθεί, ρίξτε τη ξανά στην κατσαρόλα και ανακατέψτε με τη ζάχαρη και το μοσχοκάρυδο. Ξαναζεστάνετε τη σούπα σε μέτρια φωτιά, ανακατεύοντας τακτικά, για περίπου πέντε λεπτά. Σερβίρετε σε μπολ και γαρνίρετε τη σούπα με μια κουταλιά γιαούρτι.

Επίσης η κολοκύθα αποτελεί υπέροχο διακοσμητικό στοιχείο για εσωτερικούς & εξωτερικούς χώρους!