ΕΓΚΡΙΘΗΚΕ ΤΟ LIFE IP 4 NATURA, αλλά και ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ για το σχέδιο νόμου «Οργάνωση και λειτουργία φορέων διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών»

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το πρώτο Ολοκληρωμένο Έργο LIFE IP 4 NATURA, για το φυσικό περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο σε χρηματοδότηση και διάρκεια που θα υλοποιηθεί στη χώρα μας. Τα Ολοκληρωμένα Έργα LIFE (LIFE IP) είναι έργα μεγάλης κλίμακας, που έχουν ως στόχο την εφαρμογή συγκεκριμένων σχεδίων και στρατηγικών της Ένωσης και την κινητοποίηση σχετικών πηγών χρηματοδότησης (Κοινοτικής, εθνικής ή ιδιωτικής) με συμπληρωματικές δράσεις στο έργο.

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Δ/νση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας) σε συνεργασία με τους εταίρους Πράσινο Ταμείο, Πανεπιστήμιο Πατρών, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Αποκεντρωμένη Διοίκηση Ηπείρου - Δ. Μακεδονίας, Περιφέρειες Κρήτης, Αττικής και Αν. Μακεδονίας & Θράκης, WWF-Ελλάς και Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, προετοίμασε και υπέβαλε προς χρηματοδότηση ένα Ολοκληρωμένο Έργο, στο πλαίσιο του LIFE - IP 4 NATURA, με τίτλο «Ολοκληρωμένες δράσεις για την διατήρηση και διαχείριση των περιοχών του δικτύου Natura 2000, των ειδών, των οικοτόπων και των οικοσυστημάτων στην Ελλάδα».

Το LIFE IP 4 NATURA θα διαρκέσει 8 έτη (2018 – 2025), με συνολικό προϋπολογισμό 17.000.000 ευρώ, από τα οποία τα 10.200.000 είναι η χρηματοδότηση από την Ε.Ε, 4.000.000 η εθνική συμμετοχή μέσω πόρων του Πράσινου Ταμείου και 2.800.000 η ιδία συμμετοχή των εταίρων που συμμετέχουν στο έργο. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του έργου θα γίνει συντονισμός για την κινητοποίηση πόρων για δράσεις σχετικές με τη βιοποικιλότητα και τη φύση από άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως είναι το ΕΣΠΑ, τα Επιχειρησιακά Προγράμματα των 13 Περιφερειών και το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης.

Κάθε κράτος - μέλος δικαιούται ένα Ολοκληρωμένο Έργο LIFE για την περίοδο 2014-2020 σε κάθε έναν από τους τομείς της φύσης (διαχείρισης των περιοχών του δικτύου Natura 2000), του περιβάλλοντος (ύδατα, απόβλητα ή αέρας) και του κλίματος, εφόσον καταθέσει μια καθόλα πλήρη και τεχνικά άριστη πρόταση. Μέχρι σήμερα, έχουν εγκριθεί 15 Ολοκληρωμένα Έργα σε 10 κράτη – μέλη. Στόχος του έργου LIFE-IP 4 NATURA είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μέτρων σύμφωνα με το Πλαίσιο Δράσεων Προτεραιότητας (PAF) για το δίκτυο Natura 2000. Συντονιστής του έργου είναι το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Δ/νση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας), ενώ οι κύριες δράσεις του έργου περιλαμβάνουν:

* Εκπόνηση, θεσμοθέτηση και υλοποίηση σχεδίων δράσης ειδών και οικοτόπων Κοινοτικού Ενδιαφέροντος.

* Πιλοτική εφαρμογή Σχεδίων Διαχείρισης των περιοχών του δικτύου Natura 2000 σε 4 γεωγραφικές περιοχές της χώρας (Περιφέρειες Αττικής, Κρήτης, Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης και τα χωρικά όρια Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου – Δυτικής Μακεδονίας).

* Δημιουργία καινοτόμων εργαλείων διαχείρισης των περιοχών του δικτύου Natura 2000.

* Ανάπτυξη δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού που είναι αρμόδιο για τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών.

* Χαρτογράφηση και εκτίμηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών σε όλες τις περιοχές του δικτύου Natura 2000 της χώρας.

* Ευρεία εκστρατεία ενημέρωσης για το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000.

* Επικαιροποίηση του Πλαισίου Δράσεων Προτεραιότητας για το δίκτυο Natura 2000 για την περίοδο 2021-2027.

* Συντονισμός και παρακολούθηση των έργων που αφορούν τις περιοχές του δικτύου Natura 2000 και χρηματοδοτούνται από όλες τις υπάρχουσες ευρωπαϊκές και εθνικές πηγές.

Η υλοποίηση του έργου αναμένεται να βοηθήσει ουσιαστικά στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση δράσεων, ώστε να διασφαλισθεί η ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης των φυσικών οικοτόπων και των ειδών χλωρίδας και πανίδας κοινοτικού και εθνικού ενδιαφέροντος και εν γένει η προστασία της φύσης σε μια δύσκολη χρονικά οικονομική συγκυρία για τη χώρα. Επίσης το σχέδιο νόμου «Οργάνωση και λειτουργία φορέων διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών», που τέθηκε σε διαβούλευση από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας συμπληρώνει τον νόμο – ραχοκοκαλιά για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας (ν. 3937/2011), ο οποίος θέσπισε για πρώτη φορά το εθνικό σύστημα προστατευόμενων περιοχών, εντάσσοντας όλες τις προστατευόμενες περιοχές της χώρας σε ένα ενιαίο πλαίσιο, ορίζοντας το πλαίσιο για τη διοίκηση τους.

Παρά τα θετικά σημεία που περιέχει το σχέδιο νόμου για τις προστατευόμενες περιοχές που τέθηκε σε διαβούλευση από το ΥΠΕΝ, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις επισημαίνουν τον κίνδυνο να παραμείνει μετέωρο το εθνικό σύστημα προστατευόμενων περιοχών. Σε κοινή τους τοποθέτηση, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις Αρκτούρος, ΑΡΧΕΛΩΝ, Δίκτυο Μεσόγειος SOS, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Εταιρία Προστασίας Πρεσπών, Καλλιστώ, MEDASSET, MΟm, ΑΝΙΜΑ, WWF Ελλάς, αξιολογούν τα θετικά και αρνητικά σημεία του νομοσχεδίου. Διαπιστώνουν κατ’ αρχήν με ανακούφιση ότι λίγο πριν την εκπνοή της διάρκειας ζωής τους, μέχρι το τέλος του έτους, οι φορείς διαχείρισης επιφορτίζονται με κεντρικό ρόλο στο εθνικό σύστημα προστατευόμενων περιοχών, ανατρέποντας παλαιότερους σχεδιασμούς για καταργήσεις και συγχωνεύσεις.

Οι 35 φορείς διαχείρισης, 28 υφιστάμενοι και 7 νέοι, που προβλέπονται από το σχέδιο νόμου θα καλύπτουν σχεδόν όλο το δίκτυο των περιοχών Natura 2000, συμπεριλαμβανομένων επικείμενων επεκτάσεών του. Η πρόβλεψη αυτή αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου, καθώς μέχρι σήμερα λιγότερο από το ένα τρίτο των περιοχών Natura 2000 εντασσόταν στην αρμοδιότητα κάποιου από τους 28 υφιστάμενους φορείς διαχείρισης. Ιδιαίτερα θετικό στοιχείο στο νέο νομοσχέδιο αποτελεί, επίσης, η ρητή πρόβλεψη της κάλυψης της λειτουργίας τους από τον κρατικό προϋπολογισμό σε ετήσια βάση.

Έντονος όμως παραμένει ο προβληματισμός των 11 οργανώσεων για την επί της ουσίας λειτουργία των προστατευόμενων περιοχών, τόσο στο αμέσως επόμενο διάστημα όσο και στο μέλλον. Ο προβληματισμός των οργανώσεων εδράζεται στο γεγονός ότι το σύστημα προστατευόμενων περιοχών θα βρίσκεται σε μεταβατική φάση λειτουργίας, τουλάχιστον για τον επόμενο χρόνο, χωρίς όμως το σχέδιο νόμου να περιγράφει επαρκώς την τελική μορφή του συστήματος.

Συγκεκριμένα:

Στο σχέδιο νόμου δεν προβλέπεται οργανόγραμμα και στελέχωση με επαρκές, κατάλληλο και τακτικό προσωπικό, ώστε οι ΦΔΠΠ να μπορέσουν να ανταποκριθούν στο απαιτητικό έργο τους.

Αν και η ένταξη ποσού για τη λειτουργία των φορέων διαχείρισης στον τακτικό προϋπολογισμό του υπουργείου αποτελεί πολύ θετική εξέλιξη, εντούτοις αυτή θα αφορά στο 2019, στην καλύτερη περίπτωση. Για το 2018 η μισθοδοσία των φορέων διαχείρισης θα προέρχεται και πάλι από το Πράσινο Ταμείο, όπως το 2016 και το 2017. Οι υφιστάμενοι φορείς των οποίων η χωρική αρμοδιότητα επεκτείνεται ξαφνικά θα έχουν μεγαλύτερη έκταση, αλλά τους ίδιους ή και λιγότερους πόρους και προσωπικό. Οι νέοι φορείς που ιδρύονται θα χρειαστούν ένα εξάμηνο μόνο για να αποκτήσουν διοικητικό συμβούλιο.

Tο σχέδιο νόμου δεν επιλύει βασικά λειτουργικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι φορείς διαχείρισης κατά τα 15 χρόνια λειτουργίας τους, καθώς οι αρμοδιότητές τους δεν γίνονται αρκετά σαφείς και διακριτές, παρατείνοντας τη σύγχυση σε σχέση με άλλες αρχές που είναι συναρμόδιες.

Ο προβληματισμός των οργανώσεων εντείνεται λόγω της απουσίας περιγραφής του ρόλου του ΥΠΕΝ ως κεντρικού συντονιστή του εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών. Ανησυχία μάλιστα προκαλεί η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στην Επιτροπή Φύση 2000, που λειτουργεί με επιτυχία και επιστημονική επάρκεια και ως εθνική επιτροπή προστατευόμενων περιοχών.

Οι οργανώσεις συμπεραίνουν ότι σε μεγάλο βαθμό η προστασία της ελληνικής φύσης θα εξαρτάται και πάλι από τη βούληση, το μεράκι και τις δεξιότητες των μελών των διοικητικών συμβουλίων και των εργαζομένων, καθώς η προσοχή τους θα είναι στραμμένη στη διευκρίνιση πολλών διαδικασιών για τη μεταβατική φάση λειτουργίας τους. Εξάλλου, για αυτή τη μεταβατική φάση, θα πρέπει να εξασφαλιστεί η νόμιμη παράταση των υπαρχουσών συμβάσεων των εργαζομένων.

Τέλος, κρίνεται απαραίτητη η περαιτέρω ενίσχυση των προβλέψεων του σχεδίου νόμου για διαβούλευση και συμμετοχή τοπικών και άλλων φορέων στη συνδιαμόρφωση των προτεραιοτήτων και των δράσεων για την ολοκληρωμένη προστασία, τη συμμετοχική διαχείριση των σημαντικών αυτών περιοχών, καθώς και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης των προστατευόμενων περιοχών. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις συμμετέχουν στη δημόσια διαβούλευση, καταθέτοντας κατ’ άρθρο προτάσεις, ώστε το σχέδιο νόμου να βελτιωθεί πριν την κατάθεσή του στη Κοινοβούλιο και να μπορέσει να ανταποκριθεί στις ανάγκες προστασίας της μοναδικής ελληνικής φύσης.

Για το θέμα της διοίκησης των προστατευόμενων περιοχών έχουν πραγματοποιηθεί εδώ και χρόνια συζητήσεις και έχουν κατατεθεί σειρά προτάσεων. Αναφέρουμε την αξιολόγηση των φορέων διαχείρισης από την Επιτροπή Φύση 2000 και τις σχετικές προτάσεις της, την αποτύπωση προβλημάτων από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, το κείμενο διαλόγου του WWF Ελλάς, την αντίθεση των περιβαλλοντικών οργανώσεων στο σχέδιο νόμου για τις καταργήσεις και τη συγχώνευση των φορέων διαχείρισης, τα πορίσματα του Εθνικού Διαλόγου του 2014, κοκ. Πρόσφατα είχε οριστεί τεχνική ομάδα εργασίας από τον Αναπληρωτή Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στην οποία συμμετείχε εκπρόσωπος των περιβαλλοντικών οργανώσεων.