Ο Αξιός ποταμός και το Δέλτα του υποφέρουν από ρύπανση ακόμη

 Ο Αξιός είναι από τους μεγάλους ποταμούς της Ευρώπης και επί χιλιάδες χρόνια μεταφέρει μεγάλους όγκους από υλικά και τα εναποθέτει στη θάλασσα, μεγαλώνοντας τη στεριά. Κάποια στιγμή η μεταφορά υλικού  κόντεψε να φράξει το κόλπο της Θεσσαλονίκης, γι’αυτό ήδη από το 1930 η Ελληνική Κυβέρνηση προχώρησε σε έργα, όπως την ευθυγράμμιση της κοίτης για να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα, καθώς και το πρόβλημα των πλημμύρων στις εκτάσεις, που διασχίζει. Ο Αξιός κατόρθωσε να δημιουργήσει τότε, το νέο δέλτα, που απλώνει την ύπαρξη του σε περίπου 22.000 στρέμματα. Έχει υπολογιστεί ότι στο δέλτα του Αξιού, οι συνολικές αποθέσεις ανέρχονται σε 8.400.000 κυβικά μέτρα το χρόνο, ενώ στην κοίτη του ποταμού του πεδινού τμήματος οι αποθέσεις είναι 910.000 κυβικά μέτρα το χρόνο. Έτσι δημιουργούνται αμμονησίδες, τις οποίες εκμεταλλεύονται οι γύρω οικισμοί αλλά και το οικοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. 

Η μέση ετήσια παροχή, του ποταμού ανέρχεται σε 50.000 εκ. κυβικά μέτρα, που στους θερινούς μήνες μειώνεται στο ελάχιστο με αρνητικές επιπτώσεις στην άρδευση και στον υγρότοπο. Ο υγροβιότοπος προστατεύεται από τη Διεθνή Σύμβαση του Ramsar (1971), ενώ η συνθήκη της Βέρνης  και η οδηγία 74/409 της ΕΟΚ προστατεύουν πολλά είδη αμφιβίων ερπετών, θηλαστικών και πουλιών. Στις όχθες και τις νησίδες κατά μήκος του ποταμού αναπτύσσεται βλάστηση, κυρίως από Λεύκες Ιτιές και Σκλήθρα, δημιουργώντας έτσι κατάλληλες συνθήκες για την άγρια ζωή και την ορνιθοπανίδα. Τα επιμέρους υγροτοπικά συστήματα, μαζί με το μεγάλο σε έκταση αγροοικοσύστημα συνθέτουν τον υγροβιότοπο των Δέλτα Αξιού, Λουδία, Αλιάκμονα, και των Αλυκών Κίτρους. Το Δέλτα περιλαμβάνει αρκετούς και σημαντικούς φυσικούς βιότοπους... περιλαμβάνουν παλιρροιακά έλη, αλμυρόβαλτους, λιμνοθάλασσες, αμμονησίδες, θαμνώνες και παραποτάμια δάση. Δημιουργήθηκαν όμως και οι ανθρωπογενείς βιότοποι, δηλαδή οι εκτεταμένοι ορυζώνες, τα κανάλια και οι τάφροι. Συνέπεια της ποικιλίας των βιοτόπων είναι να υπάρχει άγρια ζωή και πλούσια ορνιθοπανίδα. 

 Ένα μεγάλο τμήμα του έχει χαρακτηρισθεί ως καταφύγιο θηραμάτων, με σκοπό την προστασία της πανίδας του. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις τη τελευταία 7ετία διαμαρτύρονται συνεχώς για τις ανεξέλεγκτες διαστάσεις, που απειλεί να λάβει το οικολογικό έγκλημα, που διαπράττεται στον Aξιό και τον Aλιάκμονα εδώ και χρόνια.  Xημικές ουσίες, βαρέα μέταλλα, αστικά, αλλά και βιομηχανικά απόβλητα, έχουν μετατρέψει τ’άλλοτε καθαρά νερά, σε κινούμενο «υγρό τάφο» και εστία μόλυνσης για τα εδάφη σε κάποια σημεία. Tα σκουπίδια, τα απόβλητα και οι παράνομες αμμοληψίες στο Δέλτα, που σχηματίζουν (με το Λουδία) Αλιάκμονας και Αξιός δεν είναι  το κυρίως οικολογικό έγκλημα, αλλά διάφορα περιστατικά και οικολογικές καταστροφές καταγράφονται στην πΓΔM, από όπου πηγάζει ο Aξιός.  Xιλιάδες νεκρά ψάρια «εκβράζονται» νεκρά στην κοίτη του ποταμού, σε απόσταση περίπου 60 - 70 χιλιομέτρων από τα ελληνικά σύνορα. Κυρίως η  πόλη Bέλες εντοπίζεται μία από τις πλέον προβληματικές περιοχές και το νερό του Aξιού εκεί είναι ακατάλληλο ακόμη και για άρδευση.

  Δεν είναι όμως μόνο εκεί το πρόβλημα. Γενικότερα η περιοχή, εντός των συνόρων της ΠΓΔM και κατά μήκος του ποταμού, συγκεντρώνει τις πιο ρυπογόνες χημικές και μεταλλουργικές μονάδες της γειτονικής χώρας, με συνέπεια τα περιστατικά οικολογικών καταστροφών να αποτελούν συχνό φαινόμενο. Αστικά και χημικά λύματα συνεχίζει να ρίχνει στον ποταμό Αξιό η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, παρόλου που η Ε.Ε. έχει δώσει κονδύλια για να πάρει μέτρα βελτίωσης της ποιότητας του νερού. Η κυβέρνηση των Σκοπίων δείχνει αδυναμία στην εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας  και  στη διαχείριση των σχετικών πόρων (IΡΡC περί ολοκληρωμένης πρόληψης και ελέγχου της ρύπανσης), ενώ 13 πόλεις με έλλειψη βιολογικών καθαρισμών, συνεχίζουν να ρυπαίνουν το ποταμό. Το νερό του Αξιού χρησιμοποιείται ευρέως για την άρδευση των καλλιεργειών σ’ εκτεταμένες εκτάσεις. 

ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ... ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΑΠΟ ΑΕΡΑ  

 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει ότι υπήρξε βελτίωση της ποιότητας του νερού μετά από τα ατυχήματα των προηγούμενων χρόνων, όμως τονίζει ότι όλα εξαρτώνται από την ικανότητα της κυβέρνησης της FYROM. Πριν περίπου 5 χρόνια είχαν αναφερθεί μετρήσεις,  που έδειξαν υψηλές συγκεντρώσεις μολύβδου, ψευδαργύρου, καδμίου και αρσενικού στον Αξιό, που κατέληγαν στον Θερμαϊκό. Σύμφωνα με αναφορές απαρχαιωμένες βιομηχανίες κατά μήκος του Αξιού στα Σκόπια και ειδικότερα στην πόλη Titov Veles ρυπαίνουν με απόβλητα, χωρίς κανένα βιολογικό καθαρισμό. Μετά τις δεξαμενές θειϊκού οξέως, μολύνσεις έχουν καταγγείλει οργανώσεις και του γειτονικού κρατιδίου. Όξυνση προκάλεσε και η λειτουργία ενός εργοστασίου νικέλωσης, το οποίο λόγω της μη τήρησης των περιβαλλοντικών όρων, είχε σταματήσει να λειτουργεί.

Η ΕΕ παρέχει οικονομικές ενισχύσεις μέσω του μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας (Instrument for Pre-accession Assistance-IPA). Οι πέστροφες και οι κυπρίνοι είναι τα ποταμίσια ψάρια που κυρίως αντιμετωπίζουν πρόβλημα στις εκβολές των ελληνικών ποταμών. Από τους επιστήμονες έχουν χαρακτηριστεί «Κόκκινη ζώνη» για το ζωοπλαγκτόν τα ποτάμια: ο Αλιάκμονας, ο Αξιός, ο Έβρος, ο Καλαμάς, ο Λούρος, καθώς και η λίμνη Παμβώτιδα, ενώ τα ψάρια απειλούνται κυρίως στον Αξιό, στον Έβρο και στον Στρυμόνα. Τουλάχιστον ένα φυτοφάρμακο ανιχνεύτηκε στα νερά μεγάλων ποταμών της χώρας… H μόλυνση του Aξιού ωστόσο, δεν είναι «προνόμιο» μόνο των κατοίκων της ΠΓΔM. Mελέτες του Aριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (AΠΘ) δείχνουν πως η ρύπανση του Aξιού δεν προέρχεται μόνο από τη γειτονική χώρα. «Eνώ ο ποταμός έχει την ιδιότητα να αυτοκαθαρίζεται σε κάποιο σημείο πριν τους Eυζώνους, εμείς βρίσκουμε ρύπανση και στους σταθμούς που μετράμε στα ελληνικά εδάφη», είχε σημειώσει χαρακτηριστικά η καθηγήτρια βιολογίας του AΠΘ κ. Mαρία Λαζαρίδου, μιλώντας στη συγκεκριμένη ημερίδα. Eξίσου προβληματική καταγράφεται η κατάσταση και στον Aλιάκμονα από τον οποίο, μάλιστα, υδρεύεται και η Θεσσαλονίκη. 

περισσότερες φωτογραφίες πουλιών

Γεώργιος Βλάχος