η θρεπτικότατη ντομάτα

Κάνοντας μια πρωινή βόλτα στο κήπο μου και επιθεωρώντας τις λίγες ντοματιές σκέφθηκα πως αν και έχουν γράψει πολλοί σχετικά άρθρα, η ντομάτα ή «μήλο της αγάπης» είναι ένα σημαντικό λαχανικό, θρεπτικότατο και μάλιστα το δεύτερο σε κατανάλωση στο κόσμο μετά τη πατάτα. Στο παρελθόν και ιδιαίτερα ως υπεύθυνη Σύνταξης του Biokosmos News είχα γράψει πολλά άρθρα, που αφορούσαν το λυκοπένιο και τις ευεργετικές του ιδιότητες, καθώς και τη διαφορά της βιολογικής από την συμβατή ντομάτα. Άλλωστε η ντομάτα είναι ένα λαχανικό, που έχει δεχτεί πολλές μεταλλάξεις και πειραματισμούς... τη στρογγυλεύουν, τη τετραγωνίζουν, τη χρωματίζουν... βάζουν στα εργαστήρια διάφορα γονίδια, όπως βαμβακιού...  Η ντομάτα αποτελεί μια έξοχη διατροφική επιλογή αφού αποδίδει ελάχιστες θερμίδες και παράλληλα πολύ πλούσια σε ωφέλιμα για την υγεία θρεπτικά συστατικά

Electra's garden

Εκτός από «μήλο της αγάπης» λέγεται «χρυσό μήλο» και «ροδάκινο του λύκου». Ήρθε όπως και η πατάτα από την Αμερική και τη περιοχή των Άνδεων τον 16ο αιώνα και τα πρώτα περίπου 250 χρόνια θεωρούνταν στην Ευρώπη δηλητηριώδης καρπός και γι’ αυτό το λόγο τη χρησιμοποιούσαν μόνο ως διακόσμηση σε κήπους. Σήμερα αποτελεί βασικό συστατικό της παγκόσμιας κουζίνας και θεωρείται πολύτιμο φάρμακο για την υγεία μας. Ακόμη σήμερα επιστήμονες τεχνολόγοι τροφίμων πειραματίζονται συνεχώς με τη ντομάτα και φτάνουν σε σημεία ακραία όπως π.χ. να προσπαθούν να φτιάξουν τετράγωνες μεταλλαγμένες ντομάτες (GMO), οι οποίες θα προσαρμόζουν τέλεια στο τετράγωνο ψωμί τοστ των σάντουιτς.  

Η ντομάτα αποτελεί μεγάλη πηγή έμπνευσης για τους σεφς και τη βρίσκουμε στα περισσότερα αγαπημένα μας πιάτα. Με υλικό τη ντομάτα φτιάχνεις  απίστευτες γευστικές απολαύσεις, εκπληκτικές σάλτσες, εμπνευσμένες σούπες, μοναδικές σαλάτες, διατροφικές πανδαισίες... νοστιμεύει τα σάντουιτς, πίτσες, τα παραδοσιακά διεθνή πιάτα, ντιπς...  Και το σημαντικότερο είναι πολύτιμο τρόφιμο για την υγεία με σημαντικές ιδιότητες κατά του καρκίνου και άλλων παθήσεων. Το αντιοξειδοτικό της συστατικό λυκοπένιο (ένα κόκκινο καροτένιο) έχει ισχυρές αντικαρκινικές του ιδιότητες. 

Ιδιαίτερα τα μαγειρεμένα προϊόντα ντομάτας, όπως ο επεξεργασμένος χυμός της, η σούπα, η σάλτσα και το κέτσαπ, περιέχουν τις υψηλότερες συγκεντρώσεις λυκοπενίου. Καθότι το λυκοπένιο είναι λιποδιαλυτό, η κατανάλωση τομάτας ή προϊόντων τομάτας, με πλούσιες σε λίπος τροφές και προϊόντα, όπως το ελαιόλαδο, το αβοκάντο και οι ξηροί καρποί, καθιστά την απορρόφησή του πιο εύκολα, από ό,τι στην ωμή τομάτα. Το λυκοπένιο έχει συνδεθεί με την προστασία του DNA στα λευκά αιμοσφαίρια, λόγω της αντιοξειδωτικής του δράσης που προστατεύει τα κύτταρα από την καταστροφή.

Η ντομάτα είναι επίσης μια εξαιρετική πηγή άλλων αντιοξειδωτικών, όπως η βιταμίνη C και η βιταμίνη Α. Οι αντιοξειδωτικές ουσίες κυκλοφορούν μέσω του αίματος εξουδετερώνοντας τις επικίνδυνες ελεύθερες ρίζες, που μπορεί να βλάψουν τα κύτταρα και τις κυτταρικές μεμβράνες, επιδεινώνοντας τις φλεγμονές και την κατάσταση από το διαβήτη, την αρτηριοσκλήρυνση, το άσθμα και τον καρκίνο του παχέος εντέρου.  Χαρακτηριστικά ένα φλιτζάνι ντομάτας παρέχει 57,3% της συνιστώμενης ημερήσιας ποσότητας βιταμίνης C και 22,4% της συνιστώμενης ημερήσιας ποσότητας βιταμίνης Α.

Συνήθως είναι κατακόκκινη και ζουμερή, όμως η ντομάτα δεν είναι μόνο μία, αφού οι βοτανολόγοι μετρούν δεκάδες είδη (ροζ ντομάτες, ντομάτες που δεν κοκκινίζουν ποτέ, τσέρι, ντομάτες μπονσάι, πομοντόρια κλπ.). Επιδρά στα καρκινικά κύτταρα, αφού το  λυκοπένιο προστατεύει από διάφορα είδη καρκίνου, ιδιαίτερα από τον καρκίνο του προστάτη, τον καρκίνο του τραχήλου, τον καρκίνο του στομάχου, του μαστού, του στόματος και τους καρκίνους του οισοφάγου, του φάρυγγα και του ορθού. Ο χυμός ντομάτας ακόμη και σε ποτό ή κοκτέηλ όπως το Μπλάντυ Μαίρη είναι μοναδικός και αγαπημένη μου επιλογή.

Θυμάμαι τη θεία μου Ηλέκτρα να φτιάχνει σπιτικό πελτέ ντομάτας και όλη τη διαδικασία από την επιλογή ως το λιάσιμο. Η ντομάτα είναι μια πολύ καλή πηγή βιταμίνης Κ, η οποία συμβάλλει στην υγεία των οστών, ενεργοποιώντας την οστεοκαλσίνη, την κύρια πρωτεΐνη μη κολλαγόνου, στα οστά, που είναι απαραίτητη για τη δέσμευση ασβεστίου από τα οστά. Λένε πως ένα φλιτζάνι ωμής τομάτας, παρέχει 17,8% της συνιστώμενης ημερήσιας ποσότητας βιταμίνης Κ. Η ντομάτα ανήκει στην ίδια οικογένεια με την πατάτα, τη μελιτζάνα και τον καπνό (των σολανωδών), μάλιστα από βοτανολογική άποψη η ντομάτα θεωρείται φρούτο, ωστόσο, επειδή δεν διαθέτει την γλυκύτητα των άλλων φρούτων, αλλά η γεύση της είναι όξινη, δεν καταναλώνεται ως επιδόρπιο. 

Προσεκτική ανάλυση 21 μελετών, που δημοσιεύτηκαν στο Cancer Epidemiology Biomarkers and Prevention, οι άνδρες που έτρωγαν τις μεγαλύτερες ποσότητες μαγειρεμένης τομάτας, είχαν 19% μικρότερο κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του προστάτη κι εκείνοι που έτρωγαν τις περισσότερες ωμές τομάτες είχαν 11% μικρότερο κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του προστάτη. Σύμφωνα με τους ερευνητές, το λυκοπένιο δεν ευθύνεται καθαυτό για τις ευεργετικές αυτές επιδράσεις, αλλά ο συνδυασμός του με άλλα θρεπτικά συστατικά. Σύμφωνα με μια μελέτη, που έγινε σε 21 υγιή άτομα και δημοσιεύτηκε στο British Journal of Nutrition, η υψηλή πρόσληψη προϊόντων τομάτας, μείωσε σημαντικά τη συνολική και την LDL χοληστερόλη («κακή» χοληστερόλη) στο αίμα.  

Η ντομάτα είναι μια πολύ καλή πηγή καλίου και η διατροφή που είναι πλούσια σε κάλιο έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την υψηλή αρτηριακή πίεση και επομένως, τον κίνδυνο των καρδιακών παθήσεων. Ένα φλιτζάνι ντομάτας παρέχει το 11,4% της συνιστώμενης ημερήσιας ποσότητας πρόσληψης καλίου. Επίσης έχουμε μείωση της χοληστερόλης και της υψηλής αρτηριακής πίεσης, που συμβάλλουν στην υγεία της καρδιάς. Το λυκοπένιο, που βρίσκεται στις τομάτες παρέχει επίσης καρδιαγγειακά οφέλη. Συγκεκριμένα σε έρευνα, που διεξήχθη στο νοσοκομείο Brigham and Women της Βοστώνης, οι ερευνητές παρακολούθησαν περίπου 40.000 μεσήλικες και ηλικιωμένες γυναίκες που δεν έπασχαν από καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνο, για περισσότερα από 7 χρόνια. 

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες, που κατανάλωναν 7 έως 10 μερίδες τροφών πλούσιων σε λυκοπένιο (με βάση την τομάτα) κάθε εβδομάδα, είχαν 29% λιγότερες πιθανότητες εκδήλωσης καρδιακής νόσου σε σύγκριση με τις γυναίκες, που έτρωγαν λιγότερες από 1,5 μερίδες προϊόντων τομάτας εβδομαδιαία. Η ντομάτα περιέχει βιταμίνη Α (με τη μορφή της βήτα καροτίνης η οποία μετατρέπεται σε βιταμίνη Α στον οργανισμό), η οποία βελτιώνει την όραση και αποτρέπει προβλήματα όρασης όπως η νυχτερινή τύφλωση και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Η κατανάλωση ντομάτας συμβάλλει στην υγεία του πεπτικού συστήματος και είναι καλή πηγή φυτικών ινών, αποτρέποντας τη διάρροια ή τη δυσκοιλιότητα και διατηρώντας τη γενικότερη υγεία του πεπτικού συστήματος. Αποτελεί μέρος του μηχανισμού αποτοξίνωσης του σώματος.

Ακόμη η ντομάτα είναι μια καλή πηγή χρωμίου, το οποίο έχει αποδειχθεί ότι βοηθά τους ασθενείς με διαβήτη να κρατάνε τα επίπεδα του σακχάρου υπό έλεγχο. Ένα φλιτζάνι τομάτας, προσφέρει 7,5% της συνιστώμενης ημερήσιας ποσότητας χρωμίου. Ο χυμός τομάτας προσφέρει επίσης κι άλλα οφέλη για όσους πάσχουν από διαβήτη τύπου ΙΙ και οι οποίοι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης καρδιαγγειακής νόσου. Ο χυμός τομάτας είναι ο αγαπημένος μου και είναι γνωστός και για την αντηλιακή επίδρασή του. Η τακτική κατανάλωση τομάτας εξασφαλίζει προστασία απέναντι στο ερύθημα (μια κατάσταση του δέρματος που χαρακτηρίζεται από ερυθρότητα ή εξάνθημα) που προκαλείται από την ακτινοβολίες UV. 

Μελέτη,  που πραγματοποιήθηκε στα πανεπιστήμια Manchester και Newcastle, διαπίστωσε ότι όσοι προσέθεταν πέντε κουταλιές της σούπας πελτέ ντομάτας στο φαγητό τους καθημερινά, είχαν 33% μεγαλύτερη προστασία από ηλιακά εγκαύματα και πολύ υψηλότερα επίπεδα προκολλαγόνου, ενός μορίου που δίνει στο δέρμα τη δομή του και το κρατά σταθερό. Ακόμη η εφαρμογή τοματοπολτού στο πρόσωπο για 15 λεπτά, μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της λιπαρής επιδερμίδας, απορροφώντας την υπερβολική λιπαρότητα και το σμήγμα. Γι’αυτό η τομάτα χρησιμοποιείται για την παρασκευή πολλών αντιγηραντικών προϊόντων. Τα αποτελέσματα του λυκοπενίου έχουν επανειλημμένως μελετηθεί και προστατεύει από διάφορες μορφές καρκίνου, όπως του προστάτη, του πρωκτού, του μαστού, του ενδομητρίου, των πνευμόνων και του παγκρέατος.