Πλαστικά απορρίμματα: η ευρωπαϊκή στρατηγική για την προστασία του πλανήτη και νέες θέσεις εργασίας

Στις 16-1-2018 δημοσιεύτηκε η ευρωπαϊκή στρατηγική για τα πλαστικά απόβλητα ως μέρος της στρατηγικής μετάβασης στην κυκλική οικονομία. Είναι η πρώτη πανευρωπαϊκή στρατηγική για τα πλαστικά υλικά, που εγκρίθηκε στο Στρασβούργο και με αυτή θα προστατευτεί το περιβάλλον από τη ρύπανση από πλαστικά υλικά και παράλληλα θα ενισχυθεί η ανάπτυξη και η καινοτομία, ώστε αυτή η πρόκληση να μετατραπεί σε θετική ατζέντα για το μέλλον της Ευρώπης.

Στόχος είναι έως το 2030, όλα τα πλαστικά υλικά συσκευασίας να είναι επαναχρησιμοποιήσιμα ή ανακυκλώσιμα, να μειωθούν τα πλαστικά μιας χρήσης και να περιοριστεί η χρήση μικροπλαστικών. Η ριζική αλλαγή στον τρόπο σχεδίασης, παραγωγής, χρήσης και ανακύκλωσης των προϊόντων στην ΕΕ έχει ισχυρή επιχειρηματική βάση. Η ΕΕ αναλαμβάνοντας ηγετικό ρόλο στη μετάβαση αυτή, δημιουργεί νέες επενδυτικές ευκαιρίες και θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με τα νέα σχέδια, το 2030 θα διατίθενται πλέον μόνο ανακυκλώσιμες πλαστικές συσκευασίες στην αγορά της ΕΕ, η κατανάλωση πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης θα μειωθεί και η σκόπιμη χρήση μικροπλαστικών θα περιοριστεί.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση, κάθε χρόνο στην Ευρώπη παράγονται 25 εκ. τόνοι πλαστικών αποβλήτων, από τα οποία μόνο το 30% ανακυκλώνονται. Περίπου 85% των απορριμμάτων στις παραλίες είναι πλαστικά, ενώ δεν έχουν μελετηθεί και κατανοηθεί με σαφήνεια οι επιπτώσεις των μικροπλαστικών στην ανθρώπινη υγεία, μικροπλαστικών που περιέχονται στον αέρα, το νερό ή στα τρόφιμα. Αν η Ευρώπη δεν πάρει μέτρα για τα πλαστικά υπάρχει ο κίνδυνος τα πλαστικά να είναι περισσότερα από τα ψάρια στις θάλασσες μας το 2050!. Μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τα πλαστικά και οι επιμέρους πολιτικές για τη μείωση, την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση τους, προστατεύει τις θάλασσες, το νερό, τον αέρα και τη δημόσια υγεία.

Η στρατηγική για τα πλαστικά υλικά, που ακολουθεί το πνεύμα της δέσμης μέτρων του 2015 για την κυκλική οικονομία, συντάχθηκε από μια βασική ομάδα έργου αποτελούμενη από τον πρώτο αντιπρόεδρο Frans Timmermans, τον αντιπρόεδρο Jyrki Katainen και τους επιτρόπους Karmenu Vella και Elżbieta Bieńkowska. Πολλοί άλλοι επίτροποι συμμετείχαν επίσης στην κατάρτισή της και υπέδειξαν τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία, τα οποία καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα τομέων πολιτικής.

Ο πρώτος αντιπρόεδρος κ. Frans Timmermans, αρμόδιος για την αειφόρο ανάπτυξη, δήλωσε τα εξής: «Εάν δεν αλλάξουμε τον τρόπο παραγωγής και χρήσης των πλαστικών υλικών, το 2050 οι ωκεανοί θα περιέχουν περισσότερο πλαστικό παρά ψάρια. Πρέπει να εμποδίσουμε την είσοδο πλαστικών υλικών στο νερό, στα τρόφιμα, ακόμα και στον οργανισμό μας. Η μόνη μακροπρόθεσμη λύση είναι η μείωση των πλαστικών απορριμμάτων με αύξηση της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης. Αυτή την πρόκληση πρέπει να την αντιμετωπίσουμε όλοι μαζί – πολίτες, βιομηχανίες και κυβερνήσεις. Με τη στρατηγική της ΕΕ για τα πλαστικά υλικά προωθούμε ένα νέο και πιο κυκλικό επιχειρηματικό μοντέλο. Θα πρέπει να επενδύσουμε σε νέες καινοτόμες τεχνολογίες που θα προστατεύουν τους πολίτες και το περιβάλλον μας, ενώ παράλληλα θα ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα των βιομηχανιών μας.»

Ο αντιπρόεδρος κ. Jyrki Katainen, αρμόδιος για την απασχόληση, την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και την ανταγωνιστικότητα, δήλωσε τα εξής: «Με τη στρατηγική μας θέτουμε τα θεμέλια μιας νέας κυκλικής οικονομίας για τα πλαστικά υλικά και κατευθύνουμε επενδύσεις προς τον τομέα αυτόν. Αυτό θα συμβάλει στη μείωση των πλαστικών απορριμμάτων στην ξηρά, στον αέρα και στη θάλασσα και ταυτόχρονα θα οδηγήσει σε νέες ευκαιρίες για την καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση υψηλού επιπέδου. Πρόκειται για μια σημαντική ευκαιρία για τον ευρωπαϊκό βιομηχανικό κλάδο να καταστεί κορυφαίος παγκοσμίως σε νέες τεχνολογίες και υλικά. Οι καταναλωτές αποκτούν τη δυνατότητα να κάνουν συνειδητοποιημένες επιλογές προς όφελος του περιβάλλοντος. Αυτό θα είναι πραγματικά επωφελές για όλους.»

Πλαστικά υλικά καταλήγουν ακόμα και στο πιάτο μας αλλά και στους πνεύμονές μας· μάλιστα, τα μικροπλαστικά που περιέχονται στον αέρα, στο νερό και στα τρόφιμα έχουν άγνωστες επιπτώσεις στην υγεία μας. Η νέα ενωσιακή στρατηγική για τα πλαστικά υλικά θα αντιμετωπίσει άμεσα το ζήτημα αυτό, στηριζόμενη στο μέχρι τώρα έργο της Επιτροπής. Η στρατηγική για τα πλαστικά υλικά, που παρουσιάζεται θα αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζονται, παράγονται, χρησιμοποιούνται και ανακυκλώνονται τα προϊόντα στην ΕΕ. Είναι πάρα πολλά τα πλαστικά προϊόντα που παράγονται, χρησιμοποιούνται και απορρίπτονται με τρόπο που δεν αξιοποιεί τα οικονομικά οφέλη μιας πιο κυκλικής προσέγγισης. Αυτό βλάπτει το περιβάλλον. Η Ευρώπη πια υποστηρίζει την ανάπτυξη περισσότερο αειφόρων υλικών.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθετεί ένα πλαίσιο παρακολούθησης, που συνίσταται σε μια σειρά δέκα βασικών δεικτών οι οποίοι καλύπτουν κάθε φάση του κύκλου και με τους οποίους θα μετριέται η πρόοδος στην πορεία μετάβασης σε μια πιο κυκλική οικονομία, σε ενωσιακό και σε εθνικό επίπεδο.

Θα καταστήσει την ανακύκλωση κερδοφόρο για τις επιχειρήσεις: Θα καταρτιστούν νέοι κανόνες για τις συσκευασίες, ώστε να βελτιωθεί η ικανότητα ανακύκλωσης των πλαστικών υλικών που χρησιμοποιούνται στην αγορά και να αυξηθεί η ζήτηση για ανακυκλωμένες πλαστικές ύλες. Η αύξηση της ποσότητας πλαστικών υλικών που συλλέγονται για ανακύκλωση θα οδηγήσει σε βελτίωση και αναβάθμιση των εγκαταστάσεων ανακύκλωσης, καθώς και σ' ένα βελτιωμένο και τυποποιημένο σύστημα για τη χωριστή συλλογή και διαλογή των απορριμμάτων σ' ολόκληρη την ΕΕ. Θα εξοικονομηθούν έτσι περίπου εκατό ευρώ ανά συλλεγόμενο τόνο απορριμμάτων και θα δοθεί μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία για έναν πιο ανταγωνιστικό και ισχυρό κλάδο πλαστικών υλικών.

Θα περιορίσει τα πλαστικά απορρίμματα: Η ευρωπαϊκή νομοθεσία έχει ήδη επιτύχει σημαντική μείωση στη χρήση πλαστικής σακούλας σε αρκετά κράτη μέλη. Τα νέα σχέδια θα στραφούν τώρα σε άλλα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης και στα είδη αλιείας, με την παροχή υποστήριξης σε εθνικές εκστρατείες ευαισθητοποίησης και με προσδιορισμό του πεδίου εφαρμογής των νέων κανόνων που θα προταθούν το 2018 σε ενωσιακό επίπεδο, έπειτα από διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη και με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία. Η Επιτροπή θα λάβει επίσης μέτρα για τον περιορισμό της χρήσης μικροπλαστικών στα προϊόντα και για τον καθορισμό των απαιτήσεων επισήμανσης για τα βιοαποδομήσιμα και τα λιπασματοποιήσιμα πλαστικά υλικά.

Θα τερματίσει την αποβολή απορριμμάτων στη θάλασσα: Νέοι κανόνες για τις λιμενικές εγκαταστάσεις παραλαβής θα αντιμετωπίσουν το ζήτημα των θαλάσσιων απορριμμάτων, με μέτρα που θα διασφαλίζουν ότι τα απόβλητα που παράγονται σε πλοία ή συγκεντρώνονται από τη θάλασσα δεν θα αφήνονται εκεί αλλά θα μεταφέρονται στην ξηρά, όπου θα υποβάλλονται σε κατάλληλη επεξεργασία. Θα περιλαμβάνουν επίσης μέτρα για τη μείωση του διοικητικού φόρτου για τους λιμένες, τα πλοία και τις αρμόδιες αρχές.

Η Επιτροπή θα προσφέρει καθοδήγηση στις εθνικές αρχές και στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις σχετικά με τον τρόπο περιορισμού των πλαστικών απορριμμάτων στην πηγή. Θα κλιμακώσει επίσης την υποστήριξή της προς την καινοτομία, προσφέροντας πρόσθετη χρηματοδότηση ύψους 100 εκατ. ευρώ για την ανάπτυξη πιο έξυπνων και ανακυκλώσιμων πλαστικών υλικών, τη βελτίωση της αποδοτικότητας των διεργασιών ανακύκλωσης και την παρακολούθηση και την απομάκρυνση των επικίνδυνων ουσιών και προσμείξεων από τα ανακυκλωμένα πλαστικά υλικά. Θα προωθήσει παρόμοιες αλλαγές σε ολόκληρο τον κόσμο: Παράλληλα με τις προσπάθειες στο εσωτερικό της, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεργάζεται και με εταίρους σε ολόκληρο τον κόσμο προκειμένου να ανακαλυφθούν παγκόσμιες λύσεις και να αναπτυχθούν διεθνή πρότυπα. Θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε άλλες χώρες στις προσπάθειές τους, όπως κάναμε κατά τον καθαρισμό του Γάγγη στην Ινδία.

Η νέα οδηγία σχετικά με τις λιμενικές εγκαταστάσεις παραλαβής, που προτείνεται θα υποβληθεί τώρα προς έγκριση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο. Σύμφωνα με τις απαιτήσεις για τη βελτίωση της νομοθεσίας, η Επιτροπή θα παρουσιάσει την πρότασή της για τα πλαστικά προϊόντα μίας χρήσης αργότερα εντός του έτους. Τα ενδιαφερόμενα μέρη θα έχουν προθεσμία μέχρι τις 12 Φεβρουαρίου 2018 για να συμμετάσχουν στη δημόσια διαβούλευση που βρίσκεται σε εξέλιξη. Η Επιτροπή θα ξεκινήσει το έργο της αναθεώρησης της οδηγίας για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας και θα συντάξει κατευθυντήριες γραμμές για τη χωριστή συλλογή και τη διαλογή των απορριμμάτων, οι οποίες θα εκδοθούν το 2019. Για τον πλήρη κατάλογο των μέτρων και το σχετικό χρονοδιάγραμμα έχει εκδοθεί σχετικό παράρτημα.

Οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει σήμερα το Σώμα των Επιτρόπων έχουν τη μορφή:

* μιας ανακοίνωσης σχετικά με μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τα πλαστικά υλικά σε μια κυκλική οικονομία,

* μιας ανακοίνωσης σχετικά με τη διασύνδεση μεταξύ χημικών ουσιών, προϊόντων και αποβλήτων,

* ενός πλαισίου παρακολούθησης για την κυκλική οικονομία,

* μιας νέας οδηγίας για τις λιμενικές εγκαταστάσεις παραλαβής.

Τα έγγραφα αυτά συμπληρώνονται από δύο εκθέσεις, σχετικά με τις κρίσιμες πρώτες ύλες και με τα οξοβιοδιασπώμενα πλαστικά υλικά.

Στις 2 Δεκεμβρίου 2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια φιλόδοξη δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία, μέρος της οποίας είναι αυτά τα μέτρα. Η στρατηγική για τα πλαστικά υλικά θα συνεισφέρει επίσης ουσιαστικά στην επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης για το 2030 και των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή. Η ΕΕ έχει ήδη κάνει σημαντικά βήματα, θεσπίζοντας απαιτήσεις σχετικά με τη λήψη μέτρων από τα κράτη μέλη για τη μείωση της κατανάλωσης πλαστικής σακούλας και για την παρακολούθηση και τη μείωση των θαλάσσιων απορριμμάτων. Υπάρχουν επίσης σημαντικές προοπτικές για την ανάπτυξη μιας καινοτόμου κυκλικής βιομηχανίας πλαστικών υλικών σε παγκόσμιο επίπεδο.