Ένα αλλιώτικο «τσάι στη Σαχάρα»

Θαυμάζω τη μαγεία της Σαχάρας... τη μαγεία, που ασκεί στους ταξιδιώτες, που θέλουν να την διασχίσουν και να την δουν. Έχω μια υπέροχη φωτογραφία από την επίσκεψη μου στη Τυνησία πριν χρόνια, ενώ ένα κομμάτι της έχω δει και στην Αίγυπτο. Η επίσκεψη του φίλου γεωπόνου Νίκου Θυμάκη στην Αίγυπτο και οι φωτογραφίες, που ποστάρισε από το Νείλο, με έκαναν να θέλω να γράψω για τα ουέντ. Στην Αττική έχουμε αρκετούς χειμάρρους, που δυστυχώς δεν έγινε σωστή διαχείριση τους και έχουμε τα φαινόμενα όπως η πλημμύρες στα δυτικά προάστια σχεδόν κάθε χειμώνα. Ουέντ είναι η αραβική ονομασία χείμαρρων, οι οποίοι είναι ξεροί το περισσότερο χρονικό διάστημα και γεμίζουν νερά μόνο ύστερα από καταρρακτώδεις βροχές. Τέτοιοι χείμαρροι συναντάμε σε ερημικές περιοχές και στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν την αρχή τους ή σε απομακρυσμένα όρη ή μέσα στην έρημο... συνήθως τροφοδοτούνται από τα βουνά καθώς λιώνουν τα χιόνια. Η λέξη «ουέντ» δεν χρησιμοποιείται μόνο για χείμαρρους της Σαχάρας, αλλά και στις αραβικές χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας. Μάλιστα θα ακούσετε να λέγονται και ουάντι.

Ο πλανήτης μας είναι υπέροχος και προσπαθώντας να τον εξερευνήσουμε και να τον κατανοήσουμε ανακαλύπτουμε συνεχώς νέα πράγματα. Πολλά έχουν γραφτεί και για τη γεωλογική καταγωγή των ουέντ. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το 1982 μια ομάδα Αμερικανών επιστημόνων σε συνεργασία με Αιγύπτιους, ανήγγειλαν ότι είχαν οριστικά στοιχεία ότι πριν πάρα πολλά χρόνια μια περιοχή στη νότια Αίγυπτο και στο βόρειο Σουδάν, όπου βρίσκονται ουέντ, υπήρχε ένα δίκτυο ποταμών. Τεκμηρίωσαν αυτή τη θεωρία με ειδικές εικόνες ραντάρ, που πάρθηκαν από το διαστημικό λεωφορείο Κολούμπια. Υπήρξαν τότε δημοσιεύματα στο Science και η ανακάλυψη θεωρήθηκε μια μεγάλη επιτυχία για τη πτήση του Κολούμπια (Νοέμβριος 1981). Αν και αυτή η αποστολή εξ’ανάγκης μείωσε τις ώρες της από 124 σε μόνο 54, εξαιτίας μιας βλάβης στην αποθήκη καυσίμων, ευτυχώς πριν τελειώσει η πτήση, οι αστροναύτες κατάφεραν να ολοκληρώσουν το σχετικό πείραμα με τον εξοπλισμό ραντάρ. Πραγματοποίησαν μια ανίχνευση με τα ραντάρ και φωτογράφισαν μια περιοχή της Σαχάρας μήκους 50 χιλιομέτρων.

Τα κύματα του ραντάρ συνήθως διεισδύουν μόνο μερικά εκατοστά σε βάθος στη γη, αφού οι ακτίνες τους διασκορπίζονται από την υγρασία στην επιφάνεια της. Όμως η Σαχάρα είναι κατάξερη και τα κύματα του ραντάρ μπόρεσαν να διεισδύσουν μέχρι 5 μέτρα βάθος. Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα μετά από επεξεργασία με τεχνικές κομπιούτερ άμβλυναν την εικόνα και οι φωτογραφίες του υπέδαφους της Σαχάρας έμοιαζαν με ακτινογραφίες. Οι επιστήμονες του γεωλογικού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου της Αριζόνας, του Τζετ Προπάλσιον Λαμπρετόρυ της Πασαντένας σε συνεργασία με το Αιγυπτιακό Γεωλογικό Ινστιτούτο μελέτησαν τις φωτογραφίες, που έδειξαν μια τοπογραφία που θα μπορούσε μόνο να έχει θαφτεί. Δεν υπήρχε ίχνος της στην επιφάνεια. Έτσι τα ραντάρ χρησιμοποιήθηκαν σαν μια μηχανή χρόνου και οι εικόνες αποκάλυψαν αυλάκια, μεγάλες υπόγειες περιοχές με νερό... αυτό που πριν από χιλιετηρίδες θα ήταν μεγάλες κοιλάδες ποταμού, μερικές τόσο μεγάλες όσο αυτές του Νείλου.

Οι Αιγύπτιοι κάνουν μεγάλες προσπάθειες για προστασία του περιβάλλοντος... προστατεύοντας το βάτραχο του Νείλου, τους κροκόδειλους, την περίφημη αιγυπτιακή γαζέλα... κι άλλα είδη. Παρόλου που μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι τα παλαιά και τα σύγχρονα συστήματα νερού πρέπει κάποτε να ήταν συνδεδεμένα, δεν υπάρχουν στοιχεία που να το αποδεικνύουν. Πολύ πιθανόν όλοι οι ποταμοί να συναντιότουσαν σε μια μεγάλη εσωτερική λεκάνη, τόσο μεγάλη όσο είναι περίπου η Κασπία Θάλασσα. Η ροπή των παλαιών ποταμών είναι προς το νότο και τη δύση, ακριβώς αντίθετα από τη κατεύθυνση των σημερινών ποταμών. Η ανακάλυψη αυτή επιβεβαιώνει ότι η περιοχή αυτή της Σαχάρας ήταν κάποτε αρκετά υγρή ώστε να έχει φυτά, ζώα και ανθρώπους, κάτι που υποπτευόταν οι επιστήμονες εδώ και πολύ καιρό. Η Σαχάρα ξεράθηκε αρχικά πριν από δυο εκατομμύρια χρόνια, όταν η Γη μπήκε στην εποχή των παγετώνων, αλλά υπήρξαν σύντομες περίοδοι βροχής... πριν από 200.000, 60.000 και 10.000 χρόνια. Ευρήματα στη νότια και κεντρική Αίγυπτο, όπως αντικείμενα επεξεργασμένα από ανθρώπους, αποδεικνύουν ότι η περιοχή είχε κατοικηθεί.

Ψάχνοντας για ίχνη προηγούμενων κάτοικων, η αμερικανο-αιγυπτιακή ομάδα, στις αρχές του ’80, έσκαψε σε τοποθεσίες κατά μήκος των οχθών των «κρυμμένων» ποταμών, που φαίνονταν στους νέους χάρτες, που καταρτίστηκαν από τα ραντάρ. Έτσι βρέθηκαν κάποια εργαλεία κι άλλα αντικείμενα κατασκευασμένα από ανθρώπους, που από ό,τι υποθέτουν πρέπει να είχαν χρησιμοποιηθεί πολύ παλιά, περίπου πριν από 200.000 χρόνια, από τον homo erectus πρόγονο του σύγχρονου ανθρώπου. Μάλιστα η ομάδα βρήκε τη περιοχή τόσο ξερή, που τα χάρτινα κιβώτια, τα χαρτιά από τσιγάρα και όλα τα ίχνη που είχε αφήσει ο βρετανικός στρατός κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο είχαν διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση. Οι γεωλόγοι πιστεύουν ότι οι φωτογραφίες του ραντάρ θα είναι πολύτιμες για την ανακάλυψη σύγχρονων υπόγειων ρευμάτων, που κυλούν κοντά στην επιφάνεια σε άνυδρες περιοχές. Ενώ για τους αρχαιολόγους ότι η τεχνική αυτή πιθανόν να βοηθήσει στο να καθορίσουν τις τοποθεσίες αρχαίων οικισμών, κοντά σε παλιά ποτάμια και λίμνες.