Σοκ από τον ξαφνικό χαμό της Αλεξίας Αλεξιάδου

Ο ξαφνικός θάνατος της Αλεξίας Αλεξιάδου ήταν ένα σοκ για όλους μας. Ήταν μια πολύ δραστήρια, γεμάτη ζωντάνια και δημιουργία γυναίκα, που ‘χα την τύχη να γνωρίσω από κοντά και να συνεργαστώ. Σχεδόν όλοι μας είχαμε αγοράσει ή ξεφυλλίσει το περιοδικό της Real Food και είχαμε μαγειρέψει συνταγές από τα προσεγμένα και υπέροχα βιβλία μαγειρικής της.

Συλλυπητήρια στους δικούς της ανθρώπους και οικογένεια!

Ένα αλλιώτικο «τσάι στη Σαχάρα»

Θαυμάζω τη μαγεία της Σαχάρας... τη μαγεία, που ασκεί στους ταξιδιώτες, που θέλουν να την διασχίσουν και να την δουν. Έχω μια υπέροχη φωτογραφία από την επίσκεψη μου στη Τυνησία πριν χρόνια, ενώ ένα κομμάτι της έχω δει και στην Αίγυπτο. Η επίσκεψη του φίλου γεωπόνου Νίκου Θυμάκη στην Αίγυπτο και οι φωτογραφίες, που ποστάρισε από το Νείλο, με έκαναν να θέλω να γράψω για τα ουέντ. Στην Αττική έχουμε αρκετούς χειμάρρους, που δυστυχώς δεν έγινε σωστή διαχείριση τους και έχουμε τα φαινόμενα όπως η πλημμύρες στα δυτικά προάστια σχεδόν κάθε χειμώνα. Ουέντ είναι η αραβική ονομασία χείμαρρων, οι οποίοι είναι ξεροί το περισσότερο χρονικό διάστημα και γεμίζουν νερά μόνο ύστερα από καταρρακτώδεις βροχές. Τέτοιοι χείμαρροι συναντάμε σε ερημικές περιοχές και στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν την αρχή τους ή σε απομακρυσμένα όρη ή μέσα στην έρημο... συνήθως τροφοδοτούνται από τα βουνά καθώς λιώνουν τα χιόνια. Η λέξη «ουέντ» δεν χρησιμοποιείται μόνο για χείμαρρους της Σαχάρας, αλλά και στις αραβικές χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας. Μάλιστα θα ακούσετε να λέγονται και ουάντι.

Ο πλανήτης μας είναι υπέροχος και προσπαθώντας να τον εξερευνήσουμε και να τον κατανοήσουμε ανακαλύπτουμε συνεχώς νέα πράγματα. Πολλά έχουν γραφτεί και για τη γεωλογική καταγωγή των ουέντ. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το 1982 μια ομάδα Αμερικανών επιστημόνων σε συνεργασία με Αιγύπτιους, ανήγγειλαν ότι είχαν οριστικά στοιχεία ότι πριν πάρα πολλά χρόνια μια περιοχή στη νότια Αίγυπτο και στο βόρειο Σουδάν, όπου βρίσκονται ουέντ, υπήρχε ένα δίκτυο ποταμών. Τεκμηρίωσαν αυτή τη θεωρία με ειδικές εικόνες ραντάρ, που πάρθηκαν από το διαστημικό λεωφορείο Κολούμπια. Υπήρξαν τότε δημοσιεύματα στο Science και η ανακάλυψη θεωρήθηκε μια μεγάλη επιτυχία για τη πτήση του Κολούμπια (Νοέμβριος 1981). Αν και αυτή η αποστολή εξ’ανάγκης μείωσε τις ώρες της από 124 σε μόνο 54, εξαιτίας μιας βλάβης στην αποθήκη καυσίμων, ευτυχώς πριν τελειώσει η πτήση, οι αστροναύτες κατάφεραν να ολοκληρώσουν το σχετικό πείραμα με τον εξοπλισμό ραντάρ. Πραγματοποίησαν μια ανίχνευση με τα ραντάρ και φωτογράφισαν μια περιοχή της Σαχάρας μήκους 50 χιλιομέτρων.

Τα κύματα του ραντάρ συνήθως διεισδύουν μόνο μερικά εκατοστά σε βάθος στη γη, αφού οι ακτίνες τους διασκορπίζονται από την υγρασία στην επιφάνεια της. Όμως η Σαχάρα είναι κατάξερη και τα κύματα του ραντάρ μπόρεσαν να διεισδύσουν μέχρι 5 μέτρα βάθος. Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα μετά από επεξεργασία με τεχνικές κομπιούτερ άμβλυναν την εικόνα και οι φωτογραφίες του υπέδαφους της Σαχάρας έμοιαζαν με ακτινογραφίες. Οι επιστήμονες του γεωλογικού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου της Αριζόνας, του Τζετ Προπάλσιον Λαμπρετόρυ της Πασαντένας σε συνεργασία με το Αιγυπτιακό Γεωλογικό Ινστιτούτο μελέτησαν τις φωτογραφίες, που έδειξαν μια τοπογραφία που θα μπορούσε μόνο να έχει θαφτεί. Δεν υπήρχε ίχνος της στην επιφάνεια. Έτσι τα ραντάρ χρησιμοποιήθηκαν σαν μια μηχανή χρόνου και οι εικόνες αποκάλυψαν αυλάκια, μεγάλες υπόγειες περιοχές με νερό... αυτό που πριν από χιλιετηρίδες θα ήταν μεγάλες κοιλάδες ποταμού, μερικές τόσο μεγάλες όσο αυτές του Νείλου.

Οι Αιγύπτιοι κάνουν μεγάλες προσπάθειες για προστασία του περιβάλλοντος... προστατεύοντας το βάτραχο του Νείλου, τους κροκόδειλους, την περίφημη αιγυπτιακή γαζέλα... κι άλλα είδη. Παρόλου που μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι τα παλαιά και τα σύγχρονα συστήματα νερού πρέπει κάποτε να ήταν συνδεδεμένα, δεν υπάρχουν στοιχεία που να το αποδεικνύουν. Πολύ πιθανόν όλοι οι ποταμοί να συναντιότουσαν σε μια μεγάλη εσωτερική λεκάνη, τόσο μεγάλη όσο είναι περίπου η Κασπία Θάλασσα. Η ροπή των παλαιών ποταμών είναι προς το νότο και τη δύση, ακριβώς αντίθετα από τη κατεύθυνση των σημερινών ποταμών. Η ανακάλυψη αυτή επιβεβαιώνει ότι η περιοχή αυτή της Σαχάρας ήταν κάποτε αρκετά υγρή ώστε να έχει φυτά, ζώα και ανθρώπους, κάτι που υποπτευόταν οι επιστήμονες εδώ και πολύ καιρό. Η Σαχάρα ξεράθηκε αρχικά πριν από δυο εκατομμύρια χρόνια, όταν η Γη μπήκε στην εποχή των παγετώνων, αλλά υπήρξαν σύντομες περίοδοι βροχής... πριν από 200.000, 60.000 και 10.000 χρόνια. Ευρήματα στη νότια και κεντρική Αίγυπτο, όπως αντικείμενα επεξεργασμένα από ανθρώπους, αποδεικνύουν ότι η περιοχή είχε κατοικηθεί.

Ψάχνοντας για ίχνη προηγούμενων κάτοικων, η αμερικανο-αιγυπτιακή ομάδα, στις αρχές του ’80, έσκαψε σε τοποθεσίες κατά μήκος των οχθών των «κρυμμένων» ποταμών, που φαίνονταν στους νέους χάρτες, που καταρτίστηκαν από τα ραντάρ. Έτσι βρέθηκαν κάποια εργαλεία κι άλλα αντικείμενα κατασκευασμένα από ανθρώπους, που από ό,τι υποθέτουν πρέπει να είχαν χρησιμοποιηθεί πολύ παλιά, περίπου πριν από 200.000 χρόνια, από τον homo erectus πρόγονο του σύγχρονου ανθρώπου. Μάλιστα η ομάδα βρήκε τη περιοχή τόσο ξερή, που τα χάρτινα κιβώτια, τα χαρτιά από τσιγάρα και όλα τα ίχνη που είχε αφήσει ο βρετανικός στρατός κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο είχαν διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση. Οι γεωλόγοι πιστεύουν ότι οι φωτογραφίες του ραντάρ θα είναι πολύτιμες για την ανακάλυψη σύγχρονων υπόγειων ρευμάτων, που κυλούν κοντά στην επιφάνεια σε άνυδρες περιοχές. Ενώ για τους αρχαιολόγους ότι η τεχνική αυτή πιθανόν να βοηθήσει στο να καθορίσουν τις τοποθεσίες αρχαίων οικισμών, κοντά σε παλιά ποτάμια και λίμνες.

Φυσικά καθαριστικά

Υπάρχουν πολλές συνταγές για φυσικά καθαριστικά για πολλές χρήσεις... θα τις λέγαμε πιο οικολογικές και από διάφορα πολυκαθαριστικά, που κυκλοφορούν στην αγορά με το χαρακτηρισμό φιλικά προς το περιβάλλον. Είναι συνταγές της γιαγιάς και της μαμάς με υλικά της κουζίνας και δραστικά χωρίς να απειλούν την υγεία μας. Χρόνια η Greenpeace έχει αναρτήσει μια λίστα με τοξικές ουσίες, που βρίσκονται στα σπίτια μας και τις περισσότερες φορές αγνοούμε την επικινδυνότητα τους. Ακόμη κι αυτά που αγοράζουμε και έχουν «βαφτιστεί» οικολογικά καθαριστικά θα πρέπει να ελέγχουμε τη σύνθεση τους διαβάζοντας προσεκτικά τις ετικέτες. Πρώτα απ’ όλα πρέπει να υπάρχει η σχετική οικολογική σήμανση και κυρίως να διαβάζουμε αν τα τασιενεργά, γνωστά ως surfactants ή tensioactifs είναι φυτικής προέλευσης.

Κάποια πράγματα τα ‘χουμε ακούσει ή τα έχουμε εφαρμόσει κι εμείς. Για παράδειγμα η μαγειρική σόδα καθαρίζει τέλεια το φούρνο. Ή φτιάχνουμε ένα μείγμα με 4 κουταλιές σούπας σόδα διαλυμένες σε λίγο νερό ή βάζουμε απευθείας λίγη μαγειρική σόδα σ’ ένα σφουγγάρι. Με το σφουγγάρι εφαρμόζουμε τη σόδα στα σημεία, που θέλουμε να καθαρίσουμε και συνήθως αφήνουμε το μείγμα να δράσει όλη τη νύχτα...ξεπλένοντας μ’ ένα καθαρό βρεγμένο σφουγγάρι. Αν ο φούρνος είναι ζεστός, βάζουμε τη σόδα τότε για να εκμεταλλευτούμε τη συσσωρευμένη θερμότητα και να καθαρίσει καλύτερα. Ενώ στο ψυγείο για να εμποδίσουμε μια δυσάρεστη μυρωδιά π.χ. του ψαριού ή τυριού, βάζουμε λίγη μαγειρική σόδα σ’ ένα μικρό ανοιχτό δοχείο.

Το ξύδι για όλους τους παλαιούς δεν απομάκρυνε μόνο τις μυρωδιές, αλλά απολύμαινε όλα τα μαχαιροπίρουνα και τα μαγειρικά σκεύη με ξύλινες λαβές. Τα τζάμια επίσης γίνονται αόρατα όταν στο νερό πέσουν σταγόνες αιθέρια έλαια λεμονιού ή και με άσπρο ξύδι. Επειδή αναφέρθηκα και στον καθαρισμό του φούρνου, όταν πρόκειται για φούρνο μικροκυμάτων, βάζουμε ένα μπολ νερό με μια φέτα λεμόνι, που το θερμαίνουμε μέχρι να σχηματιστεί ατμός, και στο τέλος σκουπίζουμε με ένα απορροφητικό πανί. Συχνά αντί για μαλακτικό ρούχων, στο τέλος κάθε πλύσης προσθέτουμε ξύδι και μερικές σταγόνες από αιθέρια έλαια λεβάντας ή λεμονιού.

Το αλάτι είναι ένα πανάρχαιο καθαριστικό... δίνει λάμψη στην πορσελάνη, σε κρύσταλλα (γυαλίζουμε μ’ ένα πανί εμποτισμένο με αλατισμένο νερό). Τ’ αλατισμένο νερό συντηρεί τις βούρτσες από φυσική τρίχα, ζωντανεύει τα χρώματα των ρούχων και των χαλιών. Συνήθως παπασπαλίζουμε χαλιά και υφάσματα με ψιλό αλάτι, βουρτσίζουμε, αφήνουμε να ενεργήσει για 15 λεπτά και καθαρίζουμε με την ηλεκτρική σκούπα. Οι γιαγιάδες για τη συντήρηση της πλάκας του ηλεκτρικού σίδερου γυάλιζαν μ’ ένα βαμβακερό απαλό πανί βουτηγμένο στο ξύδι και πασπάλιζαν μετά με ψιλό αλάτι.

Το λινέλαιο προστατεύει το ξύλο και το μέταλλο από την υγρασία. Για τον καθαρισμό όλων των επιφανειών, κυρίως της κουζίνας, συνιστάται η συνταγή για όλες τις χρήσεις: 25 cl ξύδι, 75 cl νερό, μερικές σταγόνες αιθέρια έλαια λεμονιού ή τεϊόδεντρου και 1 κουταλιά της σούπας οικολογικό υγρό πιάτων. Ο χυμός του λεμονιού καθαρίζει τα λερωμένα σφουγγάρια, τα κεραμικά, αφαιρεί τ’ άλατα από τα είδη υγιεινής, συντηρεί τα είδη μπαμπού για περισσότερο χρόνο ...κι άλλα. Αρκεί να διαλύσετε δύο κουταλιές σούπας λεμόνι σ’ ένα λίτρο νερό. Ναι, η χλωρίνει καθαρίζει, απολυμαίνει, λευκαίνει, αφαιρεί οσμές, απομακρύνει τα βακτηρίδια... όμως διαταράσσει τη βακτηριδιακή ισορροπία στο σπίτι όπου υπάρχουν παθογόνοι μικροοργανισμοί, οι οποίοι βρίσκονται σε ισορροπία με άλλους, μη παθογόνους.... αυξάνοντας τις πιθανότητες μολύνσεων και ασθενειών.

Το μηλόξιδο ή άσπρο ξύδι είναι ένα γνωστό καθαριστικό από την αρχαιότητα... λένε ότι άρχισε η παραγωγή του γύρω στα 3.000 π.Χ. στη Μεσοποταμία. Το άσπρο ξύδι από μόνο του ή σε συνδυασμό με τη μαγειρική σόδα μπορεί να αντικαταστήσει πολλά προϊόντα καθαρισμού... π.χ. για να καθαρίσουμε την καφετιέρα από τ’ άλατα, ρίχνουμε ξύδι με νερό στην υποδοχή νερού και το βράζουμε... όταν τη ξεπλένουμε είναι έτοιμη. Το ξύδι εξαφανίζει τα υπολείμματα τροφών από τα πιάτα, διαλύει τη κόλλα και αφαιρεί ίχνη κεριού... Η χρήση του στα χαλιά κάνει τα χρώματα πιο ζωηρά, ενώ αν ρίξουμε άσπρο ξύδι σε σημείο που έπεσε χλωρίνη, εξαφανίζει το λεκέ! Ένα 100% αγνό προϊόν, που δεν επιβαρύνει το περιβάλλον... ιδανικό καθαριστικό για τα τζάμια και τα πατώματα, είδη υγιεινής, βρύσες.... Αντίο άλατα!

Το μαύρο σαπούνι ή savon noir ή black soap είναι ένα φυσικό σαπούνι με ποτάσα και φυτικό λάδι. Αποτελεί το τέλειο καθαριστικό για λίπη και λεκέδες. Αυτό το σαπούνι καθαρίζει σε βάθος, γυαλίζει, τρέφει και προστατεύει τις επιφάνειες, ιδιαίτερα τα πλακάκια, μάρμαρα και όλα τα δάπεδα. Επειδή το μαύρο σαπούνι είανι πολύ συμπυκνωμένο μια μικρή ποσότητα αρκεί ή αραιωμένο. Γενικότερα δεν χρειάζεται ξέβγαλμα. Καθαρίζει αποτελεσματικά το φούρνο κι απορροφητήρα, τζάμια... και δύσκολους λεκέδες όπως π.χ. από πίσσα ή λαδομπογιές (είναι κατάλληλο και για τα πινέλα ζωγραφικής). Πολλοί το απλώνουν πάνω στους λεκέδες πριν από το πλύσιμο.

Η πέτρα του αργίλου είναι προϊόν φυσικό και βιολογικό και θα το αγοράσετε σε στέρεα μορφή. Για τη χρήση της την τρίβουμε σ’ ένα σφουγγάρι, ώστε να το εμποτίσουμε. Η πέτρα του αργίλου συνήθως περιέχει τα εξής: άργιλο, φυτικό σαπούνι, φυτικά και αιθέρια έλαια. Ο άργιλος αφαιρεί τ’ άλατα και τα λίπη, δίνει λάμψη και δημιουργεί ένα φίλτρο προστασίας. Γενικότερα επιλέγουμε το βιοδιασπώμενο σαπούνι (γνωστό π.χ. το σαπούνι Μασσαλίας) και όχι τα συνθετικά απορρυπαντικά. Και γενικότερα αποφεύγουμε να ξεβουλώνουμε τις σωληνώσεις με καυστική σόδα, που επιβαρύνει το περιβάλλον. Μια αλοιφή με βάση τον άργιλο καθαρίζει αποτελεσματικά τ’ ασημικά και τα κοσμήματα. Δεν έχει δυσάρεστη οσμή, είναι οικολογική και καθαρίζει μεγάλη γκάμα... από την μπαταρία της μπανιέρας μέχρι τ’ ασημικά. Πωλείται στα καταστήματα χρωμάτων. Ιδιαίτερα η λευκή πέτρα αργίλου είναι πολύ φιλική στο περιβάλλον.

Η αγορά ενός κλιματιστικού

Η αγορά ενός κλιματιστικού είναι κάτι αντιοικολογικό, αφού η χρήση τους επιβεβαιωμένα επιβαρύνει το περιβάλλον με εκπομπές αερίων συμβάλλοντας στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και παράλληλα στις μεγάλες πόλεις δημιουργούν το φαινόμενο της «αστικής νησίδας». Είναι κάτι ενεργοβόρο για το περιβάλλον και ήδη από τον πρώτο λογαριασμό ρεύματος όλοι διαπιστώνουν μια αύξηση κατά μέσον όρο 25% (για ένα δυάρι διαμέρισμα) στις τιμές.

 

Επίσης η χρήση των κλιματιστικών συνδέεται και με διάφορα προβλήματα υγείας, όπως π.χ. τη Νόσο των κλιματιστικών ή νόσος των λεγεωνάριων, επηρεάζοντας ιδιαίτερα τα ηλικιωμένα άτομα. Γι’αυτό και η επιλογή τους και η χρήση τους θέλει ιδιαίτερη προσοχή. Στη χώρα μας είναι λίγο πιο σπάνιο, αλλά ο κεντρικός κλιματισμός κατοικίας με μια κεντρική μονάδα και σύστημα εξαερισμού αποτελεί μια πιο αποδοτική, αν και ιδιαίτερα δαπανηρή λύση. Όμως έρχεται η στιγμή όπου δεν μπορείς να κάνεις διαφορετικά και προχωράς στην εγκατάσταση ενός κλιματιστικού, ιδιαίτερα κάτω από το βάρος της θερινής ζέστης και τα προβλήματα υγείας, που μπορούν να προκληθούν όταν δεν υπάρχει άλλη λύση.

Το πρώτο λάθος, που γίνεται είναι όταν σπεύδουμε στην αγορά ενός κλιματιστικού με το πρώτο κύμα ζέστης απευθυνόμενοι σε ανειδίκευτους πωλητές ή παρασυρόμενοι από κάποια διαφήμιση. Το πρώτο σωστό βήμα είναι να απευθυνόμαστε σε έναν ειδικό, έτσι ώστε το κλιματιστικό να καλύπτει τις ανάγκες του χώρου μας και να καλύπτει την επιθυμία μας για έναν υγιεινό και άνετο τρόπο διαβίωσης. Είναι αλήθεια...συμβαίνει... τα τελευταία χρόνια σημειώνονται τα θερμότερα καλοκαίρια και δυστυχώς αυτό δείχνει ότι δεν μπορεί να αναστραφεί.

 

Οι περιβαλλοντολόγοι και άλλοι επιστήμονες προειδοποιούν για την αύξηση της θερμοκρασίας από 1,5 ⁰C ως 4 ⁰C αυτόν τον αιώνα κι αυτό μόνο αν μειωθούν δραστικά οι εκπομπές αερίων, που βλάπτουν... αλλιώς θα έχουμε κι άλλη άνοδο παγκοσμίως. Η επιστημονική Κοινότητα προειδοποιεί για τις επιπτώσεις της αύξησης των +2 ⁰C βαθμών λόγω της Κλιματικής Αλλαγής και ήδη υπάρχουν οι στόχοι μέχρι το 2020... που έχουν μετατεθεί με υλοποίηση προγραμμάτων μέχρι το 2030. Είναι πια απαραίτητο να προφυλασσόμαστε από τη ζέστη και όταν ξεκινάμε μια νέα κατασκευή να χρησιμοποιούμε όλα τα φυσικά μέσα, που μπορούμε και τις νέες οικολογικές τεχνολογίες.

Τα κλιματιστικά επιβαρύνουν την υγεία μας με πολλούς τρόπους, όμως ο σύγχρονος τρόπος ζωής σχεδόν τα έχει επιβάλλει. Όταν περνάμε από έναν κλιματιζόμενο χώρο σ’έναν άλλο με φυσική θερμοκρασία, γινόμαστε ιδιαίτερα ευάλωτοι και συχνά αρρωσταίνουμε... αναπνευστικά προβλήματα, κρύωμα, «πιάσιμο»... Γι’αυτό όταν χρησιμοποιούμε αιρκοντίσιον, η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού χώρου δεν θα πρέπει να ξεπερνά τους 7 ⁰C και σε καμιά περίπτωση δε μειώνουμε τη θερμοκρασία κάτω από τους 25⁰C. Είναι πολύ καλό να φυτεύουμε φυτά και στους εσωτερικούς χώρους, δροσίζουν, φιλτράρουν τον αέρα, απορροφούν τοξικές ουσίες, ξεκουράζουν το μάτι... βοηθούν να δημιουργηθεί μια φυσιολογική εξισορροπιστική ατμόσφαιρα σε συνδυασμό με τον κλιματισμό. Τα φύλλα των φυτών εκτός τους ότι απορροφούν τη ρύπανση της ατμόσφαιρας, εξατμίζουν νερό με αποτέλεσμα να ρυθμίζονται τα επίπεδα υγρασίας στην ατμόσφαιρα. Υπάρχουν συγκεκριμένα φυτά κατάλληλα για τους εσωτερικούς χώρους όπως η αζαλέα, το χλωρόφυτο (ιπτάμενος Ολλανδός), το χρυσάνθεμο, ο φίκος μπένζαμιν, ο κισσός... κι άλλα. Για παράδειγμα η Αζαλέα εξολοθρεύει την αμμωνία, κύριο συστατικό των υγρών για τα τζάμια και ορισμένων καθαριστικών για το πάτωμα, ενώ ο φίκος μπένζαμιν εξουδετερώνει τη φορμόλη βασικό συστατικό του αφρού μονώσεων, της κόλλας στις μοκέτες, του χαρτιού συσκευασίας, των καθαριστικών για το σπίτι και για το στεγνό καθάρισμα των ρούχων...

Η επιλογή του κλιματιστικού δεν είναι εύκολη... υπάρχουν οι αυτόνομες κλιματιστικές μονάδες ή ο κεντρικός ή ημικεντρικός κλιματισμός ενός κτιρίου. Επίσης ο ενδοδαπέδιος δροσισμός ή θέρμανση της κατοικίας, όπως και ο κεντρικός κλιματισμός τοποθετούνται μόνο κατά την κατασκευή του σπιτιού ή κατά την ανακαίνιση του. Εμείς προβλέψαμε για ενδοδαπέδιο σύστημα σωληνώσεων θέρμανσης και όχι δροσισμού, οπότε το αιρκοντίσιον ήταν αναπόφευκτο. Τα σύγχρονα διαιρούμενα κλιματιστικά διαθέτουν μηχανισμό inverter, δηλαδή μπορούν να καταναλώνουν ως και 30% λιγότερη ενέργεια από όλα τα υπόλοιπα, αν και η τιμή τους είναι λίγο πιο υψηλή. Τι είναι τα διαιρούμενα; Τα split system (διαιρούμενα) έχουν αθόρυβη εσωτερική μονάδα, ενώ η εξωτερική είναι κάπως θορυβώδης για τους γείτονες. Τα διαιρούμενα κλιματιστικά τοίχου χρειάζονται εγκατάσταση από εξειδικευμένους ψυκτικούς, οι οποίοι ανάλογα με τις ανάγκες του χώρου, και τις δικές μας, θα προτείνουν το κατάλληλο κλιματιστικό. Τα monobloc με αεραγωγό τείνουν να καταργηθούν, καθώς έχουν μικρή ισχύ και είναι θορυβώδη. Όλα τα κλιματιστικά χωρίζονται γενικώς σε φορητά ή σταθερά. Τα φορητά κοστίζουν λιγότερο, αφού δεν χρειάζονται εγκατάσταση από ψυκτικό, όμως δεν έχουν καλή απόδοση και οικονομία.

Μη ξεχνάτε ότι τα εξωτερικά μέσα προστασίας ... τέντες, φυτά, παντζούρια, στέγαστρα κι άλλα, είναι πιο αποτελεσματικά από τα εσωτερικά. Η δημιουργία σκιάς με διάφορους τρόπους... με δέντρα, κλείνοντας περσίδες, παντζούρια, κουρτίνες, τα κλειστά παράθυρα... σε κάθε περίπτωση είναι η αποτελεσματικότερη λύση για να προστατευτούμε από τον ήλιο και τη ζέστη. Τα σύγχρονα μοντέρνα σπίτια γίνονται με σχεδιασμό ημικεντρικού ή κεντρικού κλιματισμού, μια σημαντική επένδυση, που γίνεται αποκλειστικά από ειδικούς. Ο κεντρικός κλιματισμός κατοικίας με μία κεντρική μονάδα και σύστημα εξαερισμού αποτελεί μια πολύ αποδοτική λύση προσφέροντας ισορροπία στην ατμόσφαιρα.

 

Ο ημικεντρικός κλιματισμός γίνεται με εξωτερικές μονάδες, που τοποθετούνται σε κάθε δωμάτιο ξεχωριστά... είτε είναι μονάδες τοίχου inverter με οικονομία σε ρεύμα και ενέργεια είτε με καναλάτες μονάδες inverter, είτε μονάδες τοίχου σταθερών στροφών ή flexi μονάδες δαπέδου σταθερών στροφών... Γενικά οι αυτόνομες κλιματιστικές μονάδες ψύχουν ένα χώρο και είναι σχετικά μικρές σε όγκο, τοποθετούνται στον τοίχο ή στο δάπεδο, συχνά κοντά σε παράθυρο... Το καλύτερο είναι όταν σχεδιάζουμε να χτίσουμε σπίτι, να φροντίζουμε η θέρμανση και ο δροσισμός να βασίζονται στη βιοκλιματική αρχιτεκτονική.

Τα συνθετικά αντιοξειδωτικά στα τρόφιμα

Έχω γράψει σε άρθρα τόσες φορές για τις ελευθέρες ρίζες, τα υψηλής δραστικότητας μόρια οξυγόνου και ρίζες οξυγόνου, που περιέχουν ασύζευκτα ηλεκτρόνια και γίνονται εξαιρετικά δραστικές στο να τροποποιήσουν ζωτικά βιολογικά μόρια, όπως πρωτείνες, λίπη, DNA… που όλοι λίγο πολύ έχουν κατανοήσει τη δράση τους στα τρόφιμα. Είναι αντιδρώντα και δυνητικά καταστροφικά μόρια, που τροποποιούν και επηρεάζουν τη τροφή. Πολλές φορές οι συνέπειες γίνονται ορατές και με το μάτι, ιδιαίτερα από την όψη, που παίρνουν τα τρόφιμα, όταν εκτίθονται στον αέρα και το φως. Επειδή υπάρχει λοιπόν και οικονομική επιβάρυνση και επιπτώσεις με βλάβες στον οργανισμό, διεθνώς η βιομηχανία τροφίμων ασχολείται με την έρευνα συνθετικών ενώσεων, που δρουν αντιοξειδωτικά και είναι πιο οικονομικές από κάποιες φυσικές. Όλες οι έρευνες όμως έχουν θέσει υπό αμφισβήτηση τη θεωρούμενη μη τοξικότητα γνωστών τέτοιων ενώσεων και πειράματα εργαστηρίων έχουν συσχετίσει αυτές με εμφάνιση όγκων. Δύο πολύ διαδεδομένες τέτοιες αντιοξειδωτικές ενώσεις είναι το ΒΗΤ (βουτυλιωμένο υδροξυτολουόλιο ή Ε321) και η ΒΗΑ (βουτυλιωμένη υδροξυανισόλη ή Ε320).

Στις ετικέτες των τροφίμων και ποτών διαβάζουμε τα Ε, καθώς κάθε πρόσθετο αναγράφεται με το αρχικό γράμμα της Ευρώπης, και δηλώνει ότι έχει εκγριθεί από τις υπηρεσίες της Ε.Ε., αλλά και έναν τριψήφιο αριθμό. Συγκεκριμένα τα αντιοξειδωτικά καταγράφονται από τον αριθμό Ε300 ως Ε321 και θα σας παραθέσω πια θεωρούνται αβλαβή και πια επικίνδυνα. Αν και κάποια χαρακτηρίζονται επικίνδυνα, ωστόσο σε μικρές δόσεις παρουσιάζονται ως αβλαβή για τον ανθρώπινο οργανισμό και τα βρίσκουμε σε ευρεία χρήση. Οι έρευνες έχουν στραφεί πλέον σε εναλλακτικά φυσικά αντιοξειδωτικά, τα οποία πρέπει να είναι αποτελεσματικά, αλλά και ακίνδυνα για την υγεία μας. Επίσης δύο πολύ γνωστά φυσικά αντιοξειδωτικά, χρησιμοποιούνται αρκετά χρόνια από τη βιομηχανία τροφίμων όπως η βιταμίνη C (E300 ή ασκορβικό οξύ) και η βιταμίνη Ε (Ε306 – 309 ή συνθετική τοκοφερόλη).

Στα επικίνδυνα αντιοξειδωτικά Ε έχουν καταχωρηθεί: τα τρυγικά (Ε335-337), Ε311, Ε312 (Γαλλικός οκτυλεστέρας και δωδεκυλεστέρας), Ε320 (ΒΗΑ ή βουτυλική υδροξιανισόλη), Ε321 (ΒΗΤ ή βουτυλικό υδροξυτολουόλιο), τα γαλακτικά Ε325-327 (γαλακτικό νάτριο, κάλιο, ασβέστιο), Ε338 (φωσφορικό οξύ), Ε339 – 341 (φωσφορικά άλατα, νατρίου, ασβεστίου, καλίου). Στα αβλαβή Ε έχουν καταχωρηθεί: ασκορβικό οξύ (εργαστηριακή βιταμίνη C), Ε301 – 304 (προϊόντα ασκορβικού οξέως), Ε306 (βιταμίνη Ε, τοκοφερόλη), Ε307-309 (συνθετική τοκοφερόλη), Ε322 (φυσικές λεκιθίνες από σόγια και κρόκους αυγών), Ε330 (συνθετικό κιτρικό οξύ), Ε331-333 (άλατα κιτρικού οξέως), Ε334 (τρυγικό οξύ). Τα αντιοξειδωτικά λειτουργούν ως «σκούπες» δηλαδή συλλέκτες των ελευθέρων ριζών. Βρίσκονται αντιοξειδωτικά στις βιταμίνες, στα αμινοξέα, στις φυτικές χρωστικές, στα μέταλλα... Οι ελεύθερες ρίζες παραμένουν σαν «νάρκες», που πρέπει να εξουδετερωθούν σε καιρό ειρήνης, αν ο εχθρός δεν απωθηθεί εγκαίρως, θα έρθει μια χρόνια νόσος με μια δυναμική απωλειών στη συνέχεια.

Μια ισορροπημένη διατροφή από βιολογικά τρόφιμα, διατηρημένα και μαγειρεμένα όπως πρέπει ή καλύτερα ωμά όταν πρόκειται για λαχανικά και φρούτα, θα μας δώσει τη σωστή δόση αντιοξειδωτικών. Χαρακτηριστική αντιοξειδωτική χρωστική ουσία είναι η καροτίνη, που βρίσκεται κυρίως σε λαχανικά και φρούτα πορτοκαλί ή κίτρινου χρώματος, αλλά και σε αρκετά σκουροπράσινα φυλλώματα. Έχουν ερευνηθεί περισσότεροι από 600 τύποι καροτενοειδών, αλλά περίπου 50 (ανάμεσα τους και η βήτα – καροτίνη) μπορούν να μετατραπούν σε βιταμίνη Α από τον οργανισμό. Επίσης πριν αποκαλυφθεί ο ρόλος των ελευθέρων ριζών στην αρτηριοσκλήρωση δεν μπορούσαν να εξηγήσουν γιατί οι Γάλλοι, παρόλου που καταναλώνουν τυριά, πατέ, βούτυρα...ζωικά λίπη, είχαν χαμηλό ποσοστό θνησιμότητας από καρδιά.Τώρα οι επιστήμονες εξηγούν ότι το φάρμακο το είχαν στο τραπέζι του, το κρασί και ιδιαίτερα το κόκκινο κρασί περιέχει πολλές αντιοξειδωτικές ενώσεις, που καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες. Ναι...τα φυτά μετρούν εκατομμύρια χρόνια στη καταπολέμιση των ελευθέρων ριζών, διότι για να επιβιώσουν εκτίθενται στην ακτινοβολία και στο οξυγόνο... έχουν αποκτήσει «εμπειρία» στην παραγωγή αντιοξειδωτικών (χλωροφύλλης, φλαβονοειδών, καροτενοειδών...κι άλλων χρωστικών), τα οποία χρησιμοποιύν για την ασφάλεια των κυττάρων τους από τις ασθένειες και τη γήρανση.

Η γήρανση είναι μια αναπόδραστη βιολογική διαδικασία, που επηρεάζει όλους τους ζώντες οργανισμούς. Μάλιστα οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι μερικά όργανα αρχίζουν να γερνάνε νωρίτερα. Στον πυρήνα των πληθώρα ερευνών για τη γήρανση βρίσκεται η θεωρία των ελευθέρων ριζών. Η «θεωρία των ελεύθερων ριζών» δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1969 από ένα Ιρλανδό, τον Irwin Fridovich, αλλά τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη της βιολογίας προκάλεσε περισσότερο ενδιαφέρον για το ρόλο τους. Ήδη από το 1956 ο Denham Harman συνέλαβε την ιδέα για την ύπαρξη της «ελεύθερης ρίζας» και αργότερα το έθεσε ως αξίωμα ότι όλα αυτά παίζουν ρόλο στη γήρανση. Το οξυγόνο στο ανθρώπινο σώμα βρίσκεται σε ένα ποσοστό περίπου 25,5% (στην ατμόσφαιρα μόλις 21%) και ο άνθρωπος το έχει απόλυτη ανάγκη για την επιβίωση του, αλλά μπορεί να γίνει τοξικό για τον οργανισμό του, όταν κάποια άτομα οξυγόνου (ελεύθερες ρίζες) παρουσιάζουν μια ασταθή εικόνα.. επιτίθονται σε άλλα μόρια, καθώς βρίσκονται σε μια διαρκή αναζήτηση άλλων μορίων (λόγω των ελευθέρων ηλεκτρονίων).

Σήμερα μέσω των βιομηχανοποιημένων προϊόντων καταναλώνουμε αυτά τα επιπλέον συστατικά, που ονομάζονται πρόσθετα τροφών. Οι στατιστικές στην Ευρώπη δείχνουν ότι κατά μέσον όρο ο Ευρωπαίος καταναλώνει τρία κιλά τέτοιων ουσιών ετησίως και έχει υπολογιστεί ότι η ποσότητά τους, έχει αυξηθεί 20 φορές την τελευταία 30ετία. Περίπου το 5% της μάζας ενός τυποποιημένου τροφίμου, περιλαμβάνει συστατικά όπως συντητηρικά, πηκτικά, αντιοξειδωτικά, γαλακτωματοποιητές, γλυκαντικά, χρωστικές, σταθεροποιητές... κι άλλα. Και εκεί είναι που πρέπει να κάνουμε τις αλλαγές, γιατί οι περισσότερες από αυτές τις ουσίες είναι επιβλαβείς... συνδέονται με ασθένειες και αλλεργικές αντιδράσεις ... ακόμη και καρκίνο. Υπάρχουν στη φύση τόσες αγνές και καλές ποιοτικά για τον οργανισμό τροφές, που μπορούν να θωρακίσουν τον οργανισμό. Σε περίπτωση που η παραγωγή ελευθέρων ριζών υπερβεί την προστατευτική ικανότητα του αντιοξειδωτικού συστήματος, το φαινόμενο ονομάζεται οξειδωτική καταστροφή ή αλλιώς «οξειδωτικό στρες» και προκύπτουν μη αναστρέψιμες βλάβες της κυτταρικής δομής. Ο οργανισμός μας διαθέτει φυσική άμυνα εναντίον των ελευθέρων ριζών...ορισμένα ένζυμα με πιο σημαντικά, την υπεροξειδική δισμουτάση (SOD), τη καταλάση και την υπεροξειδάση γλουταθειόνης. Η καλή διατροφή, πλούσια σε βιταμίνες και θρεπτικά, με βιολογικά προϊόντα είναι μια καλή βοήθεια στον οργανισμό μας για την αντιμετώπιση των ελευθέρων ριζών.

Τα εδάφη που γίνεται χρήση φυτοφαρμάκων και χημικών λιπασμάτων, εκτός ότι αφήνουν υπολείμματα στα φυτά και καρπούς, γίνονται φτωχά εδάφη...φτωχά σε ανόργανα συστατικά και παράγουν χαμηλής ποιότητας τροφές τόσο για τον άνθρωπο όσο και για τα ζώα. Η μέθοδος, η συντήρηση, το πλύσιμο, το μαγείρεμα των τροφών...όλα παίζουν ρόλο για να μη χάνονται οι πολύτιμες αντιοξειδωτικές βιταμίνες. Τα τρόφιμα που δεν γίνεται επεξεργασία σ’αυτά, περιέχουν περισσότερες βιταμίνες και ανόργανα συστατικά από τα επεξεργασμένα. Γενικά πρέπει να αποφεύγουμε όσο είναι δυνατόν τους παράγοντες που πυροδοτούν τις ελεύθερες ρίζες. Το σώμα μας παράγει και άλλους αναστολείς των ελευθέρων ριζών, πρόκειται για μόρια, τα οποία σε αντίθεση με τα ένζυμα, δρουν στο εξωτερικό των κυττάρων (ενδογενή στοιχεία) και καθήκον τους είναι να «θυσιάζονται» παραχωρώντας ηλεκτρόνια στα ασταθή μόρια των ελευθέρων ριζών. Τα δύο πιο σημαντικά μόρια είναι το ουρικό οξύ και η σερουλοπλασμίνη. Ο οργανισμός μας όταν δέχεται επίθεση από βακτήρια και αλλεργιογόνες ουσίες αμύνεται παράγοντας (χάρη στα λευκοκύτταρα) ελεύθερες ρίζες, που κατευθύνει εναντίον των εχθρών. Μόλις εξουδετερώνονται οι «εισβολείς», τα λευκοκύτταρα σταματούν να παράγουν ελεύθερες ρίζες. Όταν όμως η λοίμωξη επιμένει ή η αλλεργία συνεχίζεται, συνεχίζεται και η παραγωγή των ελευθέρων ριζών, που εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τον οργανισμό.

Συνταγές από το βορειοανατολικό Αιγαίο - ΛΗΜΝΟΣ, ΛΕΣΒΟΣ

Μύρινα Λήμνος

Ξεφυλλίζοντας συνταγές από τη Λήμνο και τη Λέσβο, μου γεννήθηκε η ιδέα να σας γράψω σήμερα για τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου, που έχουν μια μεγάλη μαγειρική παράδοση. Εδώ στο τρίγωνο, που σχηματίζουν η Λήμνος, η Λέσβος και η είσοδος των Δαρδανελλίων είναι η πλουσιότερη σε ψάρι περιοχή του Αιγαίου και όπως είναι φυσικό οι συνταγές με ψάρια και θαλασσινά ξεχωριστές. Φοβερά παραδοσιακά πιάτα και εδέσματα, που συχνά συνοδεύονται με ούζο. Εδώ άλλωστε γεννήθηκε τυχαία και η ονομασία του ούζου για όσους δεν το γνωρίζουν. Θα ήταν γύρω στα 1870 όταν ξαναζωντάνεψε το εμπόριο ανάμεσα στη Λέσβο και τη Μασσαλία, τη αρχαία ελληνική αποικία των Φωκαέων στη Μεσόγειο. Ανάμεσα στα εξαγώγιμα παραδοσιακά προϊόντα, τα λάδια, τα σαπούνια... στείλανε κάτι οκάδες τσίπουρο και ρακή. Πριν φτάσουν στη Μασσαλία περνούσαν τράνζιτ από τη Γένοβα της Ιταλίας, όπου ο τελώνης έγραφε πάνω στα βαρέλια “USO A MARSILLA” (κατανάλωση για Μασσαλία), αλλά ο έμπορος της Μασσαλίας διαβάζοντας τα, κατάλαβε ότι του έστειλαν ένα ποτό USO. Η επόμενη του παραγγελία έγραφε 500 οκάδες uso για τη Μασσαλία. Κι έτσι ονομάστηκε το ούζο, μια λατινογενή εύχρηστη εύηχη λέξη.

Στη Λήμνο κυκλοφορούν περισσότερες από 40 ετικέτες κρασιών και από την αρχαιότητα ήταν τόπος παραγωγής καλού κρασιού. Στο νησί του Ηφαίστου, που τα ονόματα και μόνο... Ήφαιστος, Ηφαιστεία, Πυρόεσσα... μαρτυρούν ότι το έδαφος είναι κατάλληλο για καλλιέργεια αμπελιού, υπάρχουν μοναδικές σωζώμενες ποικιλίες, όπως το Λημνιό (Λημνία του Αριστοτέλη), το Μοσχάτο Αλεξανδρείας (καλαμπάκι)... κρασιά θαυμάσια λευκά, κόκκινα, ημίγλυκα, ξηρά και γλυκά. Στη Λέσβο ήταν διάσημο από την αρχαιότητα ένα μπρούσκο κρασί ο «Πράμνιον οίνον» και επίσης ένα γλυκό κρασί, που άφριζε, ο «Πρόδρομος» ή πρότροπος οίνος, μια σαμπάνια από το παρελθόν. Μάλλον δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο διάσημος Ρωμαίος καλοφαγάς Λούκουλλος επέλεξε να χτίσει μια έπαυλη στο κέντρο της πόλης της Μυτιλήνης και μάλιστα έφτιαξε και ένα ιχθυοτροφείο (διβάρι). Οι δύο κόλποι της Καλλονής και της Γέρας στη Λέσβο, έχουν πολύ πλούσια αλιεύματα και μοναδικά... κυδώνια, χτένια, γάμπαρη, χταπόδια, μπαρμπούνια, καλογριές (όστρακο βυσσινί, σκούρο και πιο μυρωδάτο από το χτένι), βαλάνια (αρσενικά μύδια), Κουτσομούρες, Σαργοί... Υπάρχει στα νησιά αυτά η συνταγή «Παπά γιαχνί», όπου βράζουν 20 διαφορετικά ψάρια!

Και μη νομίζετε ότι στα νησιά Λήμνο και Λέσβο, υπάρχουν μόνο οι συνταγές με ψάρια και θαλασσινά. Τα νησιά λόγω της γεωφυσικής τους είναι πλούσια σε κτηνοτροφικά και γεωργικά προϊόντα, που προσφέρουν μοναδικές παραδοσιακές συνταγές. Ο νομός Λέσβου κατέχει και δύο ρεκόρ. Το ένα ρεκόρ είναι η ίδρυση του πρώτου αγροτουριστικού συνεταιρισμού γυναικών της Ευρώπης στην Πέτρα (1982-3) με τον δεύτερο συνεταιρισμό γυναικών να βρίσκεται στην Ατσική Λήμνου (1983-4), αλλά και το δεύτερο ρεκόρ, αφού δημιουργήθηκαν περισσότεροι από 10 γυναικείοι συνεταιρισμοί, που λειτουργούν ως σήμερα... στην Αγιάσο, Πολίχνιτο, Σκαλοχώρι, Ασώματος, Ανεμώτια, Μεσότοπος, Στύψη κι άλλους. Σε κανένα άλλο νομό της Ελλάδος δεν υπάρχουν τόσοι εν ενεργεία συνεταιρισμοί γυναικών, αφού συνήθως υπάρχουν ένας ως τρεις το πολύ. Οι γυναίκες των νησιών της Λήμνου και Λέσβου από την αρχαιότητα είχαν έντονη προσωπικότητα, ανήσυχο και δημιουργικό πνεύμα. Έτσι μαζεύονται σε ομάδες 10 ή 20, αλλού 35 γυναικών και προσπαθούν να αναβιώσουν, διατηρήσουν και διασώσουν τις παλαιές παραδοσιακές συνταγές από τις γιαγιάδες και προγιαγιάδες τους. Στα βήματα της Σαπφώ...

Αυτές τις μέρες παραγγείλαμε λάδι Μυτιληνιό, αν και είχαμε κάποιες ανησυχίες μήπως είναι λίγο παχύ σε σχέση με της Κρήτης ή της Καλαμάτας. Κι όμως οι νοστιμότατες συνταγές των νησιών οφείλουν μέρος από τη γεύση τους στο περίφημο αυτό ελαιόλαδο. Περίπου το 30% της συνολικής έκτασης της Λέσβου αποτελείται από ελαιώνες. Στη Μυτιλήνη τις ελιές τις λένε και «ρουπάδες» (από το ρήμα αρπάζω) και χαμάδες (από το χάμω). Το λάδι είναι εξαιρετικής ποιότητας και βασικό συστατικό σε αλμυρές και γλυκιές γεύσεις. Οι συνεταιρισμοί γυναικών παράγουν μοναδικά πράγματα, πίτες, χιλοπίτες, φλομάρια, παραδοσιακά γλυκά, γλυκά του κουταλιού, λικέρ... Τα λικέρ φτιάχνονται με απίστευτες γεύσεις όπως λικέρ ρόδι, λικέρ βατόμουρου, λικέρ δυόσμου, λικέρ αμπαρόριζας... με πολύ παλιές πατροπαράδοτες συνταγές. Στη Λήμνο θα απολαύσετε σαμσάδες, πίτες, στριφτάρια παραδοσιακά, σιροπιαστά... αλλά και τα πιο πρωτότυπα γλυκά κουταλιού όπως μελιτζανάκι, τοματάκι, λεμονάκι, καρπούζι, σύκο, σταφύλι....κοκ

Ο γαστρονομικός πλούτος των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου έχει μεγάλη ιστορία, δημιουργικό παρόν κι ένα υποσχόμενο μέλλον. Και η Λήμνος και η Λέσβος έχουν πολλά Π.Ο.Π. (Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης) και κυρίως μοναδικά τυριά όπως το λαδοτύρι Μυτιλήνης, το καλαθάκι Λήμνου (σαλαμούρα, ξερό, μελίχλωρο ή μελίπαστο), κασέρι Ερεσού, φέτα Μυτιλήνης, τουλουμίσιο, γραβιέρα... Επίσης μια ξεχωριστή ράτσα των μαύρων προβάτων, που υπερέχει σε ποιότητα γαλακτοκομικών. Το «καλαθάκι Λήμνου» γίνεται όπως και η φέτα, μόνο που μπαίνει σε καλαθάκια – τυροβόλια και αναλόγως αν θα μπει σε άλμη, γίνεται σαλαμούρα ή πάει κατευθείαν στο ξηραντήριο και γίνεται μελίχλωρο ή ξερό. Το μελίχλωρο είναι ιδανικό για σαγανάκια.

 

Τα παστά και όλα τα αλίπαστα είναι διάσημα τοπικά προϊόντα, που συμπληρώνουν τις ποικιλίες και αποτελούν μοναδική συνοδεία κρασιού ή ούζου. Ο δειπνολόγος Αρχέστρατος τον 4^ο αι.π.Χ. συστήνει τον «ανθοσμίαν οίνον» από τα νησιά, που συγκρίνεται μόνον με την αμβροσία των θεών. ΑΘΗΝΑΙΟΣ 1.29 «Ευώδης μεν σοι δόξει του Λεσβίου είναι μάλλον... κείνος δε δοκήσει ουκ οίνω σοί, έχειν όμοιον γέρας, αμβροσίαν δέ».

Στη Λέσβο σχεδόν κάθε χωριό έχει ένα μικρό λιμανάκι, που το αποκαλούν Σκάλα... έτσι θα ακούσετε συχνά Σκάλα-Καλλονής, Σκάλα-Ερεσού, Σκάλα-Συκαμινιάς.... Στη Λήμνο υπάρχουν μερικά συγκεκριμένα χωριά, ψαροχώρια με ταβέρνες παραδοσιακών πιάτων όπως ο Κότσινας, η Κούταλη, Μούδρο, Κάσπακας, Θάνος, Πλατύ κι άλλα. Οι παλαιότεροι ήξεραν να γλεντούν με τραγούδια, πανηγύρια, κρασοσυνάξεις, παραδοσιακά μαγειρέματα.... Τα νησιά γύρω γύρω είναι γεμάτα με ψαρότοπους και κάθε περιοχή φημίζεται για κάποιο είδος, που βρίσκεται σε αφθονία. Στον Άγιο Φωκά της Λέσβου αφθονούν οι αστακοί και οι σαγροί, στο Σίγρι έχει ροφούς, στη Σκάλα Συκαμιάς και τη Παναγιούδα υπάρχει η πιο καλή ράτσα χταποδιών (με κοντά πλοκάμια και χοντρά), από τη Συκαμιά μέχρι το Μόλυβο και τον Γαβαθά βρίσκονται τα «περάσματα» των ψαριών, που ποικίλουν από εποχή σε εποχή.

Μυτιλήνη Λέσβος

Από τα Δαρδανέλια κατεβαίνουν σκουμπριά και παλαμίδες, κολιοί το καλοκαίρι και τούνες το φθινόπωρο. Οι τούνες δεν είναι τόνοι, αλλά κάτι μεγάλα ψάρια, που μπορούν να φτάσουν μέχρι τα 300-400 κιλά. Στον κόλπο της Καλλονής υπάρχουν οι ξακουστές σαρδέλες Καλλονής.. κάθε στρώση και χοντρό αλάτι. Στους δύο κόλπους της Γέρας και της Καλλονής αφθονούν τα όστρακα... χτένια, κυδώνια, γυαλιστερές, χάβαρα, φούσκες, καλόγριες, καλόγνωμες, σωλήνες, πίνες, μύδια... Άφθονος σε αλιεύματα και μοναδικός και ο Κόλπος του Μούδρου στη Λήμνο.

Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω από την αγαπημένη μου συνταγή:

Καρέ του κρέατος με λαδοτύρι

Υλικά

½ κιλό μοσχάρι

½ κιλό χοιρινό

½ κιλό αρνί

½ κιλό κατσίκι

Λευκό ή κόκκινο ξηρό κρασί (κατά τη προτίμηση σας)

5 λιαστές ντομάτες

2 φρέσκιες ψιλοκομμένες ντομάτες

Δαφνόφυλλα

Πράσινο και μαύρο πιπέρι σε κόκκους

300 γρ. λαδοτύρι κομμένο σε κύβους

Εκτέλεση

Από το προηγούμενο βράδυ έχουμε μαρινάρει τα κομμάτια του κρέατος σε κρασί με τα δαφνόφυλλα και τα πιπέρια. Τοποθετούμε σε μια γάστρα τα κρέατα προσθέτοντας τις λιαστές και τις φρέσκιες ντομάτες, το λαδοτύρι σε κύβους και δύο φλιτζάνια τσαγιού νερό. Σκεπάζουμε τη γάστρα και ψήνουμε το καρέ κρέατος για 3 ώρες σε 150 C.

 

Κρασάτη Πεσκανδρίτσα του Στρατή με λαχανικά

Υλικά

Φιλέτα από ουρά πεσκανδρίτσας

πράσινες, κόκκινες, κίτρινες πιπεριές

1 σκελίδα σκόρδο

φρέσκα κρεμμύδια

άνηθο

λίγο σέλινο

1 ποτήρι λευκό ξηρό κρασί Λήμνου

Εκτέλεση

Βάζουμε τα μισά λαχανικά στο μπλέντερ και τα υπόλοιπα τα τεμαχίζουμε με το μαχαίρι. Σε ένα τηγάνι ρίχνουμε ελαιόλαδο, αλατοπιπερώνουμε και προσθέτουμε τα ψιλοκομμένα λαχανικά. Σωτάρουμε τα φιλέτα πεσκανδρίτσας, αφού τα γυρίσουμε 2-3 φορές σβήνουμε με το κρασί και προσθέτουμε τα λαχανικά από το μπλέντερ. Βράζουμε τη κατσαρόλα σε χαμηλή φωτιά για περίπου 8 λεπτά.

Αρνάκι γεμιστό με πιπεριές και φέτα Νάπης

Υλικά

1 μπουτάκι αρνιού

αμπελόφυλλα

πιπεριές Φλωρίνης, πράσινες (κομμένες σε λωρίδες)

τυρί φέτα

λάδι

αλάτι – πιπέρι

½ λίτρο λευκό κρασί

Εκτέλεση

Κόβουμε το μπουτάκι αρνιού, το ανοίγουμε και το χτυπάμε να γίνει λεπτό. Αλείβουμε με λάδι ένα μεγάλο κομμάτι αλουμινόχαρτου ή λαδόκολλας, στρώνουμε τα αμπελόφυλλα, βάζουμε το αρνάκι, αλατοπιπερώνουμε, βάζουμε τις πιπεριές και το τυρί φέτα. Τυλίγουμε το κρέας σε ρολό και προσέχουμε να καλυφθεί όλο. Ρίχνουμε λίγο λάδι. Κατόπιν τυλίγουμε το αλουμινόχαρτο και το τοποθετούμε σε ταψί. Ρίχνουμε το κρασί και λίγο λάδι. Ψήνεται στους 180 C για 1 ώρα περίπου.

Πίτα στριφτή με άγρια χόρτα

Υλικά

Φύλλο

αλεύρι

1 ποτήρι νερό

1 αυγό

λίγο αλάτι

λίγο λάδι

λίγο ούζο

γέμιση πίτας

1 κιλό άγρια χόρτα

λάπαθα

παπαλούδες

άνηθο

δυόσμο

μάραθο

½ κιλό φέτα τυρί

3 αυγά

πιπέρι

λάδι

Εκτέλεση

Ανακατεύουμε όλα τα χόρτα, τα μυρωδικά, το λάδι, τα αυγά και τα υπόλοιπα υλικά μέσα σε μια λεκάνη. Παράλληλα ετοιμάζουμε τη ζύμη και ανοίγουμε το φύλλο, το οποίο κόβουμε σε λουρίδες πλάτους 12 εκατ και μήκος όσο θέλουμε. Τοποθετούμε κατά μήκος της λουρίδας τη γέμιση και τις διπλώνουμε φτιάχνοντας ένα ρολό. Το στρίβουμε λίγο και παράλληλα το μαζεύουμε σαν τσουρεκάκι... δημιουργώντας έλικα. Συνεχίζουμε μέχρι να φτιάξουμε αρκετές έλικες, τις οποίες τοποθετούμε σε λαδωμένο στρογγυλό ταψί. Λαδώνουμε από πάνω τις πίτες και τις ψήνουμε μέχρι να ροδίσουν στους 180 – 200 C για περίπου 1 ώρα.

Η ΣΤΡΙΦΤΗ ΠΙΤΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΜΕ ΣΚΕΤΗ ΦΕΤΑ & ΛΙΓΟ ΚΑΡΟΤΟ.

Κρεμμυδοντολμάδες (σουγάνια)

Υλικά

2 κιλά μεγάλα κρεμμύδια

½ κιλό κιμά μοσχαρίσιο

½ κιλό ρύζι (πλυμένο)

1 ώριμη ντομάτα

2 κουταλιές σούπας μαϊντανό

1 φλυτζάνι ελαιόλαδο

1 κουταλάκι κύμινο

Αλάτι – πιπέρι

Εκτέλεση

Καθαρίζουμε τα κρεμμύδια και τα βάζουμε σε μια κατσαρόλα να βράσουν. Μόλις βράσουν τα σουρώνουμε και τα ανοίγουμε για να τα γεμίσουμε. Φτιάχνουμε τη γέμιση δουλεύοντας όλα τα υλικά καλά μαζί. Μέσα στα φύλλα τυλίγουμε τη γέμιση και τα γεμίζουμε μέχρι να μπορούμε να τα κλείσουμε. Τα τοποθετούμε στη κατσαρόλα όπως τα ντολμαδάκια, ρίχνουμε νερό και λίγο λαδι και αφήνουμε να βράσουν για μισή ώρα περίπου σε μέτρια φωτιά.

 

Χταπόδι τηγανητό με ντομάτα

Υλικά

1 χταπόδι

1 μπολάκι ψιλοκομμένη ντομάτα

1 κουταλιά ντοματοπελτέ

Αλάτι – πιπέρι

λίγη ρίγανη

λάδι

1 ποτηράκι κόκκινο ξηρό κρασί

Εκτέλεση

Βράζουμε το χταπόδι καλά, το στραγγίζουμε, κόβουμε τα πλοκάμια του και το τηγανίζουμε ανακατεύοντας το μέχρι να ροδίσει. Ρίχνουμε την ψιλοκομμένη ντομάτα και τον ντοματοπελτέ αδιάλυτο. Αφήνουμε να βράσει και στο τέλος ρίχνουμε τη ρίγανη. Σβήνουμε με ένα ποτηράκι κόκκινο ξηρό κρασί.

 

Κουτσομούρες κρασάτες Λήμνου

Υλικά

1 κιλό κουτσομούρες

1 κιλό ντομάτες

2 σκελίδες σκόρδο

μαϊντανό

αλάτι- πιπέρι

ελαιόλαδο

1 ποτήρι λευκό ξηρό κρασί

Εκτέλεση

Κόβουμε τις ντομάτες σε φέτες, τις βάζουμε σε βαθύ τηγάνι, αλατοπιπερώνουμε και προσθέτουμε λίγο λάδι. Τοποθετούμε τις κουτσομούρες καθαρισμένες. Ρίχνουμε μπόλικο ψιλοκομμένο μαϊαντανό και κόβουμε σε λεπτές φέτες δύο σκελίδες σκόρδου. Προσθέτουμε 1 ποτήρι άσπρο ξηρό κρασί. Ρίχνουμε λίγη τριμμένη ντομάτα και τα βάζουμε στη φωτιά... μόλις πάρει τη πρώτη βράση χαμηλώνουμε τη φωτιά και τα αφήνουμε άλλα 8 λεπτά περίπου.

Ένα πιάτο χόρτα στο τραπέζι

Τα άγρια χόρτα πρωταγωνιστούσαν χρόνια στο ελληνικό τραπέζι, αλλά κάποια στιγμή οι δυτικές διατροφικές συνήθειες επικράτησαν και σχεδόν ξεχάστηκαν. Σε λίγες χώρες του κόσμου ακόμη σερβρίρονται πιάτα με άγρια χόρτα και ευτυχώς στην Ελλάδα έχουν ξεχωριστή θέση. Θεωρώ από τις ομορφότερες αναμνήσεις μου τη προσπάθεια του πατέρα μου να με μάθει να ξεχωρίζω και να μαζεύω χόρτα στην εξοχή. Επίσης τις εικόνες αυτές συμπληρώνουν οι θείες μου άλλοτε να μαζεύουν χόρτα σε μεγάλες σακούλες στους αγρούς και η γεμάτη χόρτα πάνινη ποδιά της γιαγιάς. Η αποκοπή των παιδιών σήμερα από τη Φύση... έχει πολλές συνέπειες και μια από αυτές είναι και η παντελής άγνοια για τα πια χόρτα είναι φαγώσιμα και πως τα ξεχωρίζει κανείς. Κι όμως επί αιώνες τα χόρτα αποτέλεσαν βασική τροφή του ανθρώπου και γινότουσαν με δοκιμασμένες σοφές συνταγές της γιαγιάς...

Σήμερα όμως έχει γίνει μια στροφή των ανθρώπων στη μισοξεχασμένη διατροφική μας παράδοση και πολλοί αναζητούν τις απολαύσεις, που προσφέρει η ελληνική φύση. Τα χόρτα ήταν πολύτιμη τροφή του ανθρώπου από την αρχή της εμφάνισης του στον πλανήτη και γι’αυτό καλλιέργησε τα πιο θρεπτικά σε δικό του χώρο... και προσπάθησε να τα βελτιώσει δημιουργώντας νέες ποικιλίες και νέα είδη φυτών. Τα άγρια χόρτα είναι βασικό συστατικό της μεσογειακής διατροφής και οι ίνες τους φημίζονται για την ομαλή λειτουργία του εντέρου, τη πέψη, τα θρεπτικά συστατικά, την απουσία λίπους, τις φαρμακευτικές ιδιότητες των περισσοτέρων... Ως γνωστό τα άγρια χόρτα με φαρμακευτικές ιδιότητες, τα ονομάζουμε και βότανα, αφού βελτιώνουν ή αποκαταστούν την υγεία μας. Λίγα είναι τα χόρτα, που θα προκαλέσουν διαταραχές ή είναι δηλητηριώδη. Πρέπει να ξέρει κάποιος να τα ξεχωρίζει όχι μόνο για την αποφυγή του κινδύνου δηλητηρίασης, αλλά για να οφεληθεί από τις ευεργετικές ιδιότητες τους και να τα απολαύσει... 

 

Είναι σημαντικό λοιπόν, να ξέρουμε πως τρώμε τα κατάλληλα μέρη του χόρτου με τον κατάλληλο τρόπο. Οι παλαιοί είχαν μάθει τελείως εμπειρικά τα χόρτα, χωρίς εγχειρίδια και ήξεραν ότι σε ένα μέρος θα μαζέψουν 2-3 είδη χόρτων, κατάλληλα για βραστά και ότι σε άλλο μέρος θα βρουν άλλα..π.χ. κατάλληλα για χορτόπιτες. Τα χόρτα πρέπει να είναι πράσινα και υγιή, όχι κιτρινισμένα ή καμένα, επίσης δεν ξεριζώνονται, αλλά κόβονται με το μαχαίρι, αφού η ρίζα συνήθως δεν τρώγεται. Αν ξέρει κάποιος να κόβει σωστά το χόρτο, θα αφήσει τη ρίζα και θα εξασφαλίσει την επιβίωση του χόρτου κόβοντας μόνο τα φύλλα και τα βλαστάρια του. Πολλά χόρτα έχουν μάτια στο σημείο, που χωρίζεται η ρίζα από το βλαστό ή το ρόδακα των φύλλων τους και θα ξαναβλαστήσουν, αν χάσουν μόνο τα φύλλα. Όταν βρεθούμε σε ένα τέτοιο μέρος...γεμάτο χόρτα, καλό είναι να μη τα κόψουμε όλα, γιατί θα ερημωθεί η αποικία. Η ποσότητα των χόρτων, που θα μαζέψουμε ας μην είναι υπερβολική... και πετάξουμε πολλά, άλλωστε και ο καθαρισμός τους απαιτεί χρόνο.

Κάθε εποχή έχει τα χόρτα της... άλλα φυτρώνουν το φθινόπωρο κι άλλα την άνοιξη. Εδώ θα σας γράψω μια μικρή εποχιακή λίστα των άγριων χόρτων. ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ: αντράκλα, βλίτα, καλέντουλα, κρόκος, ρόκα, πετρομάρουλο, αγριοζοχός, αγριοκαρδαμούδα, αγριοκαρότο, αγριοράδικο, σαλέπι, σκόλυμος, στύφνος... ΧΕΙΜΩΝΑΣ: αγριοαγκινάρα, αγριοζοχός, αγριοράδικο, αγριόσκορδο, βρούβες, γένι του τράγου, ζοχός, καλόγερος, καυκαλήθρα, λάπαθο, μάραθο, μυρώνι, παπαρούνα, πετρομάρουλο, ρόκα, σέσκουλο, σκόλυμος, ταραξάκο, τσουκνίδα... ΑΝΟΙΞΗ: βολβοί, βρούβες, αγριαγκινάρα, αγριοζοχός, αγριοκαρδαμούρα, αγριοκαρότο, αγριοκύμινο, αγριόπρασο, αγριοράδικο, αγριοσέλινο. Αγριόσκορδο, άγρια σπαράγγια, γένι του τράγου, ζοχός, καλόγερος, κάπαρη, καπουτσίνος, καυκαλήθρα, κορίανδρος, λάπαθο, μάραθο, μολόχα, μποράγκο, μυρώνι, ξινήθρα, παπαρούνα, πετρομάρουλο, ρόκα, σέσκουλο, σκόλυμος, ταραξάκο, τριγωνίσκος, τσουκνίδα... ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ: αγριοκαρδαμούδα, αγριοκαρότο, αγριοκύμινο, αγριόπρασο, αγριοσέλινο, αγριόσκορδο, αντράκλα, βλίτα, καλέντουλα, κάπαρη, καπουτσίνος, κορίανδρος, μάραθο, μολόχα, ξινήθρα, παπαρούνα, σαλέπι, στύφνος, τριγωνίσκος...

Ο κύριος τρόπος να τα μαγειρέψουμε είναι βραστά, όμως μπαίνουν σε πολλές συνταγές και γίνονται ακόμη και σούπες ή μαγειρεύονται με κρέας... Και μπορεί να μην είναι ο ίδιος τρόπος βρασίματος για όλα τα χόρτα, όμως το βράσιμο τους κατά κανόνα γίνεται σε νερό, που κοχλάζει... δηλ. σε καυτό και διαρκεί το λιγότερο δυνατόν. Τα πικρά χόρτα..π.χ. ραδίκια, ταραξάκο... πρέπει να βράζονται σε πολύ νερό για να ξεπικρίσουν. Στην υψηλή θερμοκρασία καταστρέφονται και οι πιθανόν επιβλαβείς οργανισμοί, που μπορεί να περιέχουν τα χόρτα. Το πιάτο σερβίρεται με λάδι και το λεμόνι ή το ξύδι προσθέτει γεύση, ιδιαίτερα στα χόρτα όπου είναι φτωχή. Στη μαγειρική τους έχει μεγάλη σημασία ο συνδυασμός τους... και προσφέρονται για πειραματισμούς. Σε μια σαλάτα βρασμένη οι ζοχοί με τα μυρώνια θα δώσουν ιδιαίτερη γεύση. Για παράδειγμα οι καυκαλήθρες και τα μυρώνια έχουν ένονη γεύση και άρωμα, οπότε θα πρέπει να συνδυαστούν με άλλα χόρτα, ηπιότερης γεύσης και ο καταλληλότερος τρόπος μαγειρέματος τους είναι οι χορτόπιτες. Για τις χορτόπιτες κάντε διάφορους πειραματισμούς με πράσα, σέσκουλα... με παπαρούνες και καυκαλήθρες... Στις χορτόπιτες, τα άγρια χόρτα είτε ζεματίζονται είτε μπαίνουν ωμά ως γέμιση.

Οι παλαιότεροι έλεγαν πως η καταλληλότερη στιγμή για το μάζεμα χόρτων είναι μετά από μια καλή χειμωνιάτικη ή ανοιξιάτικη βροχή, πριν προλάβουν ν’ ανθίσουν. Καλύτερα επίσης είναι να προτιμήσουμε απόμερα μέρη και καθαρά... και όχι κοντά σε αυλάκια αποστράγγισης καλλιεργιών (λιπάσματα, φυτοφάρμακα...) ή βοσκοτόπους (κίνδυνος εχινόκοκκου), μακριά από καυσαέρια και όξινη βροχή, μακριά από παρυφές δρόμων... Σίγουρα το καθάρισμα τους δεν είναι εύκολη υπόθεση και απαιτεί προσοχή. Τα χειμωνιάτικα χόρτα έχουν περισσότερη δουλειά, γιατί είναι λερωμένα με λάσπη. Αν υποψιάζεστε ότι πριν από εσάς τα έχουν επισκεφθεί γάτες ή σκυλιά, είναι πιθανόν να έχουν κολλήσει πάνω τους αυγά παρασίτων, που προέρχονται από τα κόπρανα, ούρα ή το τρίχωμα των ζώων, το πλύσιμο θα πρέπει να είναι προσεκτικότερο... και καλύτερα να τα μουσκέψετε πρώτα σε ξιδόνερο. Γι’αυτό πολλοί άνθρωποι φροντίζουν και σπέρνουν χόρτα σε έναν προφυλαγμένο υπαίθριο χώρο, που ελέγχουν και τα μαζεύουν από εκεί.

 

Στην εποχή μας υπάρχουν άγρια χόρτα σε μανάβικα ή στις λαϊκές αγορές. Κι εδώ διαλέξτε τα «ζωντανά» χόρτα με το πράσινο φύλλωμα και τα τρυφερά, όπως είναι σημαντικό να μάθετε από τον πωλητή από που μαζεύτηκαν τα χόρτα. Το ιδανικό είναι να φάτε τα χόρτα την ίδια μέρα...φρεσκότατα. Όταν υπάρχει ανάγκη συντήρησης τους, τα χόρτα χάνουν το άρωμα τους και τη θρεπτική τους αξία. Εκτός από τους παραδοσιακούς τρόπους συντήρησης όπως την αποξήρανση ή τουρσί, σήμερα τα βάζουν στη κατάψυξη. Η κατάψυξη είναι ένας τρόπος, που δεν τον προτιμούν πολλοί, αφού χάνεται το άρωμα και η φρεσκάδα των χόρτων. Όταν όμως χρειαστεί να καταψυχθούν, ρίξτε τα στην κατσαρόλα με το βραστό νερό, χωρίς να τα ξεπαγώσετε. Είναι αλήθεια ότι τα χόρτα είναι θρεπτικότερα όταν τρώγονται ωμά, γιατί το βράσιμο, έστω και το σύντομο, πάντα καταστρέφει ένα μέρος των συστατικών τους, ιδιαίτερα τις ευαίσθητες βιταμίνες. Προτιμώ κάποια σε σαλάτες... και αγαπημένες μου περιλαμβάνουν το μάραθο ή τη ρόκα.

Να και κάτι χρήσιμο για το μάζεμα τους. Επειδή τα φυτά παράγουν τα θρεπτικά τους στοιχεία στα υπέργεια τμήματα τους και τα αποθησαυρίζουν στα υπόγεια, αν θα μαζέψετε φύλλα και βλαστάρια, η καλύτερη ώρα είναι το απόγευμα. Ενώ για τα άνθη και τους καρπούς η καταλληλότερη ώρα είναι το πρωί, ώστε να προλάβετε τη μετακίνηση των θρεπτικών στοιχείων προς τις ρίζες. Τα μεγαλύτερα φύλλα και οι παχύτεροι βλαστοί έχουν μεγαλύτερη ποσότητα θρεπτικών, αλλά θέλουν περισσότερο βράσιμο, γιατί είναι σκληρότερα και πιο δύσπεπτα. Οι ρίζες μαζεύονται τέλη καλοκαιριού με φθινόπωρο. Ο ζωμός των βρασμένων χόρτων είναι πολύ υγιεινό ρόφημα και γίνεται θαυμάσιο με λεμόνι. Κάποια χόρτα έχουν περισσότερα υγρά. Για παράδειγμα τα χόρτα που προστίθενται ωμά στη γέμιση μιας χορτόπιτας, όπως π.χ. τα σέσκουλα, θα πρέπει πρώτα να μπαίνουν σε ένα τρυπητό με λίγο αλάτι για ν’ αποβάλουν τα υγρά τους και στύβονται. Και μην αφήνετε ποτέ τα χόρτα μέσα στο βρασμένο νερό να μουλιάσουν... θα ξεπλυθούν όλα τα θρεπτικά συστατικά τους και θα χαλάσουν. Το αλάτι μπαίνει στο σερβίρισμα πάντα τελευταίο.