The Green Eye : To Μουσείο Κοσμήματος Ηλία Λαλαούνη στη Πλάκα

Την περασμένη Κυριακή 26 Νοεμβρίου 2017 πήγα στη περιοχή της Ακρόπολης κι επισκέφθηκα ένα φιλανθρωπικό bazaar στο Μουσείο Κοσμήματος Ηλία Λαλούνη, το μοναδικό μουσείο για το σύγχρονο κόσμημα στην Ελλάδα. Το Μουσείο άνοιξε στο κοινό τον Δεκέμβριο του 1994 ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός πολιτιστικού χαρακτήρα και στεγάζεται στο παλιό εργαστήριο και πατρικό του Ηλία Λαλαούνη, στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης. Είχα διαβάσει προσφάτως και το άρθρο στους New York Times “Lalaounis Continues to Create ‘Jewelry With a Soul’”, οπότε ενθουσιασμένη ήθελα να γράψω για το μουσείο, την ιστορία του και τις δυνατότητες του.

ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΤΟ ΑΡΘΡΟ στο nytimes com

Η όμορφη οικία της δεκαετίας του '30 ανακαινίσθηκε από τον Βασίλη Γρηγοριάδη σε σχέδια του Γάλλου αρχιτέκτονα Bernard Zehrfuss και στεγάζει στις μόνιμες συλλογές του περισσότερα από 4.000 κοσμήματα και μικρογλυπτά από 50 συλλογές, σχεδιασμένες από τον Ηλία Λαλαούνη, μεταξύ του 1940 και 2000. Από το 2001 προστίθενται στις μόνιμες συλλογές κοσμήματα, μικρογλυπτά και έργα διακοσμητικών τεχνών από τον ελληνικό και άλλους πολιτισμούς, με αποτέλεσμα τα εκθέματα του Μουσείου να εμπλουτίζονται συνεχώς. Στόχοι του μουσείου είναι η προβολή του αρχαίου ελληνικού κοσμήματος και η αναβίωσή του μέσα από την ανάδειξη του έργου του ιδρυτή του Ηλία Λαλαούνη.

Μοναδικό στο αντικείμενο του παγκοσμίως, αποτελεί έναν δυναμικό φορέα με πολυδιάστατο πολιτιστικό και εκπαιδευτικό έργο. Το ΜΚΗΛ είναι ένας ζωντανός και σύγχρονος οργανισμός με εκθέματα, δραστηριότητες και χώρους για μικρούς και μεγάλους, όπως ονειρευόταν ο ιδρυτής του. Το ΜΚΗΛ προσφέρει στους επισκέπτες του μία βόλτα στα ομορφότερα κοσμήματα του κόσμου, με καθημερινές ξεναγήσεις στους μόνιμους εκθεσιακούς χώρους, αλλά και σε περιοδικές εκθέσεις. Το Μουσείο εστιάζει τους στόχους του στην εξέλιξή του σε ένα διεθνές κέντρο προαγωγής της ιστορίας του κοσμήματος, της τέχνης της χρυσοχοΐας, αλλά και των διακοσμητικών και εφαρμοσμένων τεχνών γενικότερα. Πολιτιστικά και ερευνητικά προγράμματα, εκπαιδευτικές προτάσεις για παιδιά και νέους, εκδόσεις και προγράμματα ενηλίκων οργανώνονται διαρκώς.

Οι πολιτιστικές πρωτοβουλίες του ΜΚΗΛ δίνουν έμφαση σε κοινωνικά προγράμματα για ειδικές ομάδες, όπως εκπαιδευτικές δραστηριότητες για μαθητές και άτομα με ειδικές ανάγκες, καθώς και διαλέξεις και εργαστήρια για ενήλικες, ενώ συχνά επικεντρώνονται σε θέματα διακοσμητικών τεχνών, στην χρυσοχοΐα, στον σχεδιασμό και την πρακτική της κατασκευής του κοσμήματος. Οι ξεναγήσεις, που υλοποιούνται από τους επιμελητές του μουσείου, περιλαμβάνουν προβολή βίντεο για τις συλλογές και ειδικές παρουσιάσεις τεχνικών επεξεργασίας κοσμημάτων στο εργαστήριο.

Ξεναγήσεις πραγματοποιούνται καθημερινά σε ώρες λειτουργίας του Μουσείου, όμως για περισσότερες πληροφορίες για ομάδες άνω των 10 ατόμων πρέπει να γίνει απαραίτητη κράτηση.

Στόχος για το Μουσείο Κοσμήματος Ηλία Λαλαούνη είναι η λειτουργία του ως οργανισμού για τη μελέτη και την προβολή των διακοσμητικών τεχνών, με στόχο την ενίσχυση της πολιτιστικής παιδείας και της ποιοτικής ψυχαγωγίας. Θεωρούν ότι η προσέγγιση αυτή θα δημιουργεί διαρκώς νέες γέφυρες επικοινωνίας στο διεθνές πολιτιστικό προσκήνιο. Επίσης το ΜΚΗΛ διαθέτει info kiosk με πληροφορίες για τις μόνιμες συλλογές σε 7 γλώσσες. Το Μουσείο Κοσμήματος στηρίζεται στην αμφίπλευρη και στενή σχέση του με τους Φίλους-Υποστηρικτές του.

Ο Ηλίας Λαλαούνης γεννημένος στην καρδιά της Αθήνας το 1920 κάτω από τον ιερό βράχο της Ακρόπολης, είναι σήμερα ένας διεθνώς αναγνωρισμένος δημιουργός κοσμημάτων. Γεννήθηκε στην Αγία Αικατερίνη της Πλάκας, εκεί μεγάλωσε και έζησε στην Πλάκα, στο κτήριο όπου στεγάζεται σήμερα το Μουσείο Κοσμήματος Ηλία Λαλαούνη. Καταγόταν από τους Δελφούς. Ο Ηλίας Λαλαούνης είναι ο μοναδικός καλλιτέχνης κοσμήματος που βραβεύτηκε από την Γαλλική Ακαδημία Καλών Τεχνών. Σπούδασε Νομική και Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1940 αναλαμβάνει θέση διευθυντή στην επωνυμία κοσμηματοποιίας του θείου του «Ζολώτα», όπου δημιουργούσε αποκλειστικά εκείνος τα σχέδια των κοσμημάτων.

Έχοντας εργαστεί στην οικογενειακή επιχείρηση για πολλά χρόνια, το 1968 ίδρυσε τη δική του εταιρεία, που σήμερα ονομάζεται Greek Gold-Ilias Lalaounis S.A. Αρχικά η επιχείρηση εγκαινίασε υποκαταστήματα σε ελληνικά νησιά, ενώ γρήγορα επεκτάθηκε σε πρωτεύουσες της Ευρώπης όπως το Παρίσι, τη Ζυρίχη, τη Γενεύη, το Λονδίνο και πόλεις ανά τον κόσμο όπως τη Νέα Υόρκη, το Τόκιο και το Hong Kong. Σταδιακά απέκτησε πάνω από τριάντα καταστήματα σε όλο τον κόσμο. Στη δεκαετία του ΄50 η ιδιοφυής του ιδέα να αναβιώσει το ελληνικό κόσμημα γνώρισε μεγάλη επιτυχία και αναμφίβολα άλλαξε τη ζωή και τη σταδιοδρομία του, αλλά και την πορεία του σύγχρονου ελληνικού κοσμήματος.

Αρχαία κοσμήματα, καθώς και προϊόντα της ανθρώπινης εργασίας και του πνεύματος προκάλεσαν τη φαντασία του και ενέπνευσαν τα σχέδια των κοσμημάτων του για τη σύγχρονη γυναίκα. Οι ιστορικές γνώσεις του Λαλαούνη και η ικανότητά του να εμβαθύνει στις πηγές της τέχνης και την ιστορία των πρώιμων πολιτισμών, τον οδήγησαν σε έναν αριθμό “αρχαιολογικών” συλλογών εμπνευσμένων από διάφορους πολιτισμούς της Ευρώπης, της Ασίας και της Αμερικής. Κατά τη δεκαετία του '70 ο Λαλαούνης απέδειξε την ανεξάντλητη ικανότητά του να δημιουργεί και την συνεχή του αναζήτηση για νέες ιδέες με μερικά θεαματικά σχέδια, βασισμένα στη σύγχρονη τεχνολογία, την αστρονομία, την ιστορία, τη μυθολογία, τη φύση και τη βιολογία, τους ξένους πολιτισμούς... αναφέρουμε μόνο μερικά από τα ερεθίσματά του.

Το διάστημα από το 1957 έως το 2001 δημιούργησε πάνω από 18.000 κοσμήματα και μικρογλυπτά και τουλάχιστον 50 συλλογές, δικής του έμπνευσης και δημιουργίας. Επιπλέον μελέτησε και αναβίωσε αρχαίες ελληνικές τεχνικές, ενώ δημιούργησε και νέα εργαλεία, τεχνικές και στυλ για την σύγχρονη αργυροχρυσοχοΐα όπως η τεχνική Ρεπουσσέ, η σφυρήλατη τεχνική, η συρματερή τεχνική, η τεχνική της πλεκτής αλυσίδας, η τεχνική της κοκκίδωσης και η καρφωτική τεχνική. Το 1957 παντρεύτηκε την Λίλα Αλτσιτζόγλου και απέκτησαν μαζί τέσσερις κόρες, την Αικατερίνη, την Δήμητρα, την Μαρία και την Ιωάννα.

Επίσης το 1957 οργάνωσε στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης την πρώτη έκθεση κοσμημάτων εμπνευσμένη από τους αρχαίους ελληνικούς πολιτισμούς. Μινωικά, μυκηναϊκά, νεογεωμετρικά, ανθέμια, γλαύκες... Και το διαχρονικό χρυσό μπεστ σέλερ του: ο κόμβος του Ηρακλή. Σήμερα, στο εκσυγχρονισμένο εργοστάσιο που ιδρύθηκε το 1993, τα κοσμήματα σχεδιάζονται και παράγονται για τα επώνυμα καταστήματα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Την επιχείρηση και το Μουσείο έχουν αναλάβει οι τέσσερις κόρες του Ηλία Λαλαούνη. Η Αικατερίνη σχεδιάζει κοσμήματα και είναι υπεύθυνη για τα καταστήματα στην Ελλάδα, η Δήμητρα είναι εγκατεστημένη στο Λονδίνο και εποπτεύει τα καταστήματα κοσμημάτων εξωτερικού, η Μαρία είναι υπεύθυνη παραγωγής και η Ιωάννα διευθύνει το μουσείο.

Το μοναδικό ύφος και οι καινοτόμες ιδέες του Ηλία Λαλαούνη, εντυπωσίασαν και σαγήνευσαν μεγάλες προσωπικότητες του θεάματος, του πολιτισμού, των τεχνών και του επιχειρηματικού κόσμου. Έτσι πολλοί ανέθεσαν στον Ηλία Λαλαούνη την δημιουργία συγκεκριμένων κομματιών ή και συλλογών, ως ειδική παραγγελία, τιμώντας τον, με σκοπό να δωρίσουν ή να αποκτήσουν οι ίδιοι ένα βαρύτιμο «κομμάτι» του «χρυσού» καλλιτέχνη. Η Τζάκυ Κ. Ωνάση, ο Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής Ιάκωβος, είναι μόνο μερικοί παραλήπτες ειδικών αναθέσεων, ενώ ο Ηλίας Λαλαούνης ανέλαβε, ακόμη, τον σχεδιασμό και την δημιουργία κοσμημάτων για θεατρικές παραστάσεις, ταινίες καθώς επίσης και την δημιουργία ορισμένων ακαδημαϊκών σπαθιών της Γαλλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών και της Ολυμπιακής Δάδας του 1992.

Το 1992 εγκαινιάζει το νέο εργαστήριο, της εταιρίας «Ηλίας Λαλαούνης-Greek Gold», Σύγχρονου Ελληνικού Κοσμήματος στην Νέα Κηφισιά. Η Μπάρμπρα Στράιζαντ, η Ελίζαμπεθ Τέιλορ, η Σαρλίζ Θερόν, η Κάιλι Μινόγκ, η Τζοάν Κόλινς, η βασίλισσα Σοφία, η Άννυ-Αϋμον Ζισκάρ ντ’ Εσταίν, η Έλενα Ναθαναήλ κλπ είναι λίγες μόνο από τις διάσημες γυναίκες που κατά καιρούς προτίμησαν τις δημιουργίες του Λαλαούνη. Ο ογκώδης τόμος με τις 15 συλλογές κοσμημάτων που βρίσκεται στα αρχεία του Μουσείου Πούσκιν της Μόσχας φέρει στο εξώφυλλο το όνομά του - ανάμνηση μιας μεγάλης έκθεσης από το 1998.

Στα αρχεία της Γαλλικής Ακαδημίας, το σπαθί, που τον έβαλε και επισήμως στους κόλπους της, φέρει κοσμήματα σκαλισμένα από το δικό του χέρι. Επίσης οι περίτεχνες μεταλλικές σκαλιστές ροζέτες στο λευκό μαρμάρινο δάπεδο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών είναι δημιουργίες του. Κι αυτά, που αναφέρουμε είναι τόσο λίγα... Σήμερα στο ισόγειο του Μουσείου λειτουργεί ένα αυθεντικό εργαστήριο κοσμήματος, που παραπέμπει στην μακρόχρονη χρήση του κτιρίου ως χώρου σχεδιασμού και κατασκευής κοσμημάτων, πριν τη διαμόρφωσή του σε μουσειακό χώρο. Το εργαστήριο λειτουργεί ως χώρος επίδειξης των βασικών τεχνικών της χρυσοχοΐας. Ένας έμπειρος χρυσοχόος βρίσκεται καθημερινά στον πάγκο εργασίας για να εισάγει τους επισκέπτες στα μυστικά της τέχνης του κοσμήματος, με πραγματικά υλικά και εργαλεία.

Τα μόνιμα εκθέματα απαρτίζονται από τις συλλογές του Ηλία Λαλαούνη, καθώς και κοσμήματα, έργα μικρογλυπτικής και εφαρμοσμένων τεχνών από ιδιωτικές συλλογές. Στον πρώτο όροφο οι μόνιμες συλλογές έχουν οργανωθεί σε 6 θεματικές ενότητες: «Χρυσή Αυγή της Τέχνης», «Η Ιστορία του Ελληνικού Κοσμήματος», «Συλλογές εμπνευσμένες από Ξένους Πολιτισμούς», «Συλλογές εμπνευσμένες από τη Φύση», «Συλλογές εμπνευσμένες από το Διάστημα, τη Βιολογία, την Τεχνολογία», «Ειδικές Αναθέσεις και Ιδιωτικές Δωρεές». Ο Ηλίας Λαλοαούνης που έφυγε από τη ζωή στις 30 Δεκεμβρίου 2013 ήταν πολύ περήφανος για τις κόρες του, που όλες συνεχίζουν να εργάζονται στην επιχείρηση της οικογένειας.

Στον δεύτερο όροφο εκτίθενται μικρογλυπτά από τις μόνιμες συλλογές, τα οποία εναλλάσσονται με περιοδικές εκθέσεις από τον χώρο των εφαρμοσμένων και διακοσμητικών τεχνών. Επιπλέον, στο Μουσείο στεγάζεται το αρχείο των συλλογών του Ηλία Λαλαούνη που περιλαμβάνει μοντέλα, μακέτες, σχέδια, καθώς και φωτογραφικό και ψηφιακό υλικό. Οι 15 Συλλογές εμπνευσμένες από ξένους πολιτισμούς φέρουν το όνομα του κάθε πολιτισμού... από πολιτισμούς της Ευρώπης, της Ασίας και της Αμερικής : ΑΓΙΟΙ ΤΟΠΟΙ, AMERINDIAN, ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΥΡΙΣΤΑΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΣΕΠΟΛΗ, ΑΠΩ ΑΝΑΤΟΛΗ, ΑΠΟ ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΣΤΟ ΠΥΡΓΟ ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ («ΤΥΔΩΡ»), ΑΡΑΒΟΥΡΓΗΜΑΤΑ, ΠΡΟΚΟΛΟΜΒΙΑΝΗ, ΣΟΥΛΕΪΜΑΝ Ο ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΗΣ, ΒΙΚΙΝΓΚΣ, ΚΕΛΤΙΚΗ, ΚΥΠΡΙΑΚΗ, ΣΚΥΘΙΚΗ, ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ, ΠΛΑΤΕΙΑ VENDÔME, ΣΥΜΒΟΛΑ ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΕΙΑΣ

«Αγάπη, ατέλειωτη αγάπη», το τελευταίο μήνυμα του Ηλία Λαλαούνη. Η αγάπη είναι η λέξη, με την οποία θέλησε να μας αποχαιρετήσει ο κορυφαίος Ελληνας χρυσοχόος και κοσμηματοποιός, που πέθανε ήρεμα στο σπίτι του, στα 93 του χρόνια, με την αγαπημένη του Λίλα να του κρατά το χέρι στις 3 η ώρα ξημερώματα. Αυτές ήταν οι τελευταίες του λέξεις... παρακαταθήκη σε όλους μας! Έζησε μια ζωή γεμάτη διακρίσεις και βραβεύσεις... που είναι αδύνατο να τις αναφέρουμε. Το 1999 τιμάται με το Μετάλλιο της «Πόλεως των Αθηνών» από τον δήμαρχο Αθηναίων κ. Δημήτρη Αβραμόπουλο εις αναγνώριση της προσφοράς του εις την τέχνη και την ιστορία του κοσμήματος στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. O Ηλίας, που ο Αριστοτέλης Ωνάσης έλεγε «αυτός είναι Έλληνας»!

Η βιβλιοθήκη του ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΛΑΛΑΟΥΝΗ είναι ερευνητική και ανοικτή στο κοινό κάθε Δευτέρα, Τετάρτη, Πέμπτη και Παρασκευή, κατά τις ώρες λειτουργίας του Μουσείου. Διαθέτει σήμερα περισσότερους από 5.000 τόμους. Ειδικεύεται σε εκδόσεις γύρω από το κόσμημα, αλλά περιλαμβάνει και εκδόσεις για την αρχαιολογία και τις καλές τέχνες, τις εφαρμοσμένες και γραφικές τέχνες, τη φύση, ξένους πολιτισμούς, τη φωτογραφία και άλλους τομείς. Όπως είναι φυσικό, η πολιτική του ΜΚΗΛ ως προς την αγορά νέων εκδόσεων δίνει έμφαση στην τέχνη του κοσμήματος.. πιθανόν μια από τις πιο πλήρεις ερευνητικές βιβλιοθήκες σε ζητήματα που αφορούν το κόσμημα και σίγουρα τη μοναδική στην Ελλάδα.

Κάθε χρόνο η βιβλιοθήκη εμπλουτίζεται με εκδόσεις, που δωρίζονται ευγενικά στο ΜΚΗΛ από τους φίλους του, εκδόσεις πολύτιμες για τον αναγνώστη και τον ειδικό, είτε δημιουργό είτε μελετητή. Η βιβλιοθήκη απευθύνεται σε ερευνητές, αλλά είναι επίσης προσβάσιμη χωρίς περιορισμούς στους Φίλους του ΜΚΗΛ. Πρόσφατα η βιβλιοθήκη του ΜΚΗΛ εμπλουτίστηκε με 258 εξαιρετικά και σπάνια βιβλία τέχνης με πλούσια θεματολογία για το κόσμημα.

Πολιτιστικές Δραστηριότητες - Πολιτιστικό Πρόγραμμα ΣΠΕΔΟΣ

Η ονομασία ΣΠΕΔΟΣ προέρχεται από έναν αρχαίο κυκλαδικό οικισμό της εποχής της Χαλκοκρατίας (3200 - 1200 π.Χ.). Το όνομα υιοθετήθηκε για την περιγραφή των ετησίων πολιτιστικών προγραμμάτων, που υλοποιεί στους χώρους του το ΜΚΗΛ.

Το Café του Μουσείου στο ισόγειο και ο χώρος του Αιθρίου λειτουργούν καθημερινά για τους επισκέπτες, προσφέροντας καφέ, αναψυκτικά και ελαφρά εδέσματα. Επιπλέον, οι Φίλοι του Μουσείου έχουν προνομιακή χρήση του Δώματος με θέα τον Παρθενώνα. Για ιδιωτικά ή επαγγελματικά γεύματα στο Café, το Αίθριο και το Δώμα και υπηρεσίες catering, θα απευθυνθείτε στην Υπεύθυνη Κοινωνικών Εκδηλώσεων. Το ΜΚΗΛ διαθέτει ειδικά διαμορφωμένους χώρους υψηλών προδιαγραφών, που ανταποκρίνονται απόλυτα στις υψηλές απαιτήσεις του φιλότεχνου κοινού του.

Το Μουσείο βρίσκεται στην συμβολή των οδών Καλλισπέρη & Καρυατίδων, κάτω από την οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου και το θέατρο του Διονύσου. Το ΜΚΗΛ βρίσκεται παρακείμενο στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Συνδυάζοντας την υψηλή αισθητική με τη λειτουργικότητα, οι χώροι του ΜΚΗΛ αποτελούν το ιδανικό περιβάλλον για τη φιλοξενία κάθε είδους εταιρικών και κοινωνικών εκδηλώσεων. Οι επισκέπτες μπορούν να έλθουν στο ΜΚΗΛ με όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Ο σταθμός του μετρό ΑΚΡΟΠΟΛΗ απέχει μόλις 2 λεπτά με τα πόδια. Η στάθμευση στην παρακείμενη περιοχή είναι ελεύθερη.