ΣΥΧΝΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ

Τροφική δηλητηρίαση παθαίνουμε από την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων, τα οποία έχουν προσβληθεί από μολυσματικούς οργανισμού... δηλ. βακτήρια, ιούς, παράσιτα, τοξίνες... Το χαλασμένο φαγητό είναι η πιο συχνή αιτία τροφικής δηλητηρίασης, αν και δεν είναι και η μοναδική... με τα πιο συχνά συμπτώματα τη ναυτία, εμετό ή διάρροια κι άλλα. Η μόλυνση των τροφών ή ποτών οφείλεται σε βακτήρια, ιούς ή παράσιτα, τα οποία είτε αναπτύχθηκαν πάνω σε μη καλοσυντηρημένα τρόφιμα, είτε επιμόλυναν τα τρόφιμα εξαιτίας κακών συνθηκών υγιεινής. Ποιοί είναι αυτοί οι μικροοργανισμοί;  Ανάμεσα τους συγκαταλέγονται τα κολοβακτηρίδια, η σαλμονέλα, ο σταφυλόκοκκος, η λιστέρια, η σιγκέλα κι άλλα διάφορα.

Τα συμπτώματα μιας τροφικής δηλητηρίασης ποικίλλουν, αφού εξαρτώνται συνήθως από το μολυσματικό μικρόβιο. Σοβαρές κι επικίνδυνες για τη ζωή μας τροφικές δηλητηριάσεις μπορεί να πάθουμε από την κατανάλωση τροφών, που από τη φύση τους έχουν δηλητηριώδεις ουσίες, πχ. κάποια μανιτάρια. Επίσης τα συμπτώματα δεν εμφανίζονται αμέσως και ο χρόνος εκδήλωσης ποικίλλει και εξαρτάται πάλι με το μικρόβιο που την έχει προκαλέσει... δηλαδή μετά από 30 λεπτά ή μετά από μία ή δύο μέρες ή περισσότερες. Oι ενοχλήσεις σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να φτάσουν και τις δέκα μέρες. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι η ναυτία, ο εμετός, η διάρροια, ο πόνος στην κοιλιά, η ατονία, ενώ στις σοβαρές τροφικές δηλητηριάσεις μπορεί να εμφανιστούν και αιμορραγικές διαρροϊκές κενώσεις, πονοκέφαλος, πυρετός, αίσθημα αδυναμίας και αρθραλγίες.

Τις περισσότερες φορές η τροφική δηλητηρίαση περνάει χωρίς να χρειαστεί να πάτε στο γιατρό ή στο νοσοκομείο. Φροντίστε να πίνετε άφθονο νερό για τα υγρά, που χάθηκαν με τους εμετούς και τις διάρροιες,  και προτιμήστε μια ελαφριά δίαιτα με περιορισμένα λιπαρά και φυτικές ίνες, που επιβαρύνουν το έντερο. Δηλαδή όταν τα συμπτώματα είναι έντονα, να αποφεύγετε τα πράσινα λαχανικά, τα φρούτα, τα όσπρια και τα γαλακτοκομικά. Σε περίπτωση που έχετε επίμονο υψηλό πυρετό, διάρροιες που διαρκούν πάνω από τρεις μέρες, συχνούς εμετούς και δείγματα αφυδάτωσης (στεγνή γλώσσα κλπ.), τότε θα πρέπει να απευθυνθείτε στο γιατρό. Τις περισσότερες φορές, η τροφική δηλητηρίαση είναι ήπια και υποχωρεί χωρίς θεραπεία, αν όμως εμφανίσετε υπόταση και σύγχυση, πρέπει να πάτε στο νοσοκομείο. Στις ομάδες υψηλού κινδύνου για διάφορες μορφές τροφικής δηλητηρίασης περιλαμβάνονται τα μικρά παιδιά,  οι έγκυες γυναίκες, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.

ΤΥΠΟΙ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΩΝ

Καμπυλοβακτήριο

Μόλις μία σταγόνα από το ζουμί ενός ωμού πουλερικού μπορεί να προκαλέσει την ανάπτυξη του καμπυλοβακτηρίου, μιας όχι ιδιαίτερα γνωστής ασθένειας, που βρίσκεται όμως μεταξύ των κύριων αιτιών τροφικής δηλητηρίασης.  Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν πυρετό, κράμπες, διάρροια και έμετο, ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι αναρρώνουν σε λιγότερο από μια εβδομάδα. Ωστόσο σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσει σε σύνδρομο Guillain-Barre, μια σπάνια σοβαρή ασθένεια, η οποία αναπτύσσεται λίγες εβδομάδες μετά από διαρροϊκές ασθένειες και μπορεί να προκαλέσει προσωρινή παράλυση. Το μικρόβιο πήρε το όνομά του από την καμπυλωτή μορφή του. Κρύβεται στα φτερά των πτηνών και στο τρίχωμα των ζώων αλλά συνήθως δεν επηρεάζει τη δική τους υγεία. 

Η Υπηρεσία Προδιαγραφών των Τροφίμων (FSA, Food Standards Agency) συνιστούσε στους καταναλωτές να μην πλένουν το κοτόπουλο πριν το μαγειρέψουν, διότι η συνήθεια αυτή διασπείρει το καμπυλοβακτήριο στα χέρια, τα ρούχα τους, το νιπτήρα, τις επιφάνειες της κουζίνας και τα μαχαιροπίρουνα. Το καμπυλοβακτηριο είναι το τρίτο πιο γνωστό μικρόβιο, μετά τη σαλμονέλα και το κολοβακτηρίδιο (e.coli), που προκαλούν τροφική δηλητηρίαση. Μπορεί να απειλήσει τη ζωή των παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών και των ηλικιωμένων. Στη Βρετανία υπολογίζεται ότι 100 άτομα το χρόνο χάνουν τη ζωή τους από αυτό το βακτήριο.

Λιστέρια

Η λιστέρια εμφανίζεται με επτά είδη βακτηρίων. Μπορεί να προκληθεί από ωμά φρούτα, λαχανικά και μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα. Τα συμπτώματα της λοίμωξης περιλαμβάνουν πυρετό, μυϊκούς πόνους, στομαχικές διαταραχές ή διάρροια, που μπορούν να διαρκέσουν από δύο ημέρες έως δύο μήνες μετά την έκθεση. Να πλένετε τα φρούτα και λαχανικά πολύ καλά πριν τα κόψετε και φυλάξτε τα στο ψυγείο στους 4 °C. 

Οι ειδικοί σας συμβουλεύουν να δείχνετε ιδιαίτερη φροντίδα όταν κάποιο προϊόν έρθει σε επαφή με τη φλούδα του πεπονιού. Επίσης προσοχή με τα γαλακτοκομικά προϊόντα, που παρασκευάζονται από νωπό γάλα, όπως το γιαούρτι και τα μαλακά τυριά, μπορεί να αναπτύξουν λιστέρια, καθώς τα βακτήριά της μπορούν να ζήσουν σε ψυχρότερες θερμοκρασίες. Ελέγξτε την ετικέτα των προϊόντων και ψάξτε την ένδειξη παστερίωσης.

Σαλμονέλα

Ίσως το πιο γνωστό είδος τροφικής δηλητηρίασης, όπου πουλερικά και αυγά, επεξεργασμένα τρόφιμα και ωμό κρέας είναι οι «συνήθεις ύποπτοι» για σαλμονέλα. Τα βακτήρια της σαλμονέλα μπορούν να μολύνουν οποιοδήποτε τρόφιμο, αν και υπάρχει ένας μεγαλύτερος κίνδυνος από τα ζωικά προϊόντα, λόγω της επαφής με τα περιττώματα των ζώων. Προσοχή, λοιπόν στα πουλερικά, γιατί πρέπει να είναι πολύ καλά μαγειρεμένα και να αποθηκεύονται χωριστά από τα άλλα τρόφιμα. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κράμπες στο στομάχι, πυρετό και διάρροια για 12 έως 72 ώρες μετά την έκθεση. Οι ενοχλήσεις διαρκούν τέσσερις έως επτά ημέρες συνήθως. Για την καλύτερη ασφάλειά σας ποτέ μην καταναλώνετε ωμά ή ελαφρώς μαγειρεμένα αυγά. Οι λοιμώξεις μπορεί να είναι σοβαρές ή ακόμη και θανατηφόρες σε άτομα που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, όπως τα μωρά και οι ηλικιωμένοι με εύθραυστη υγεία.

Πλύνετε πολύ καλά τα χέρια σας, τις σανίδες κοπής και τα σκεύη μετά το μαγείρεμα των πουλερικών. Όπως είπαμε μακριά ορισμένα φρέσκα προϊόντα, ενώ κάποια όπως τομάτες, καυτερές πιπεριές, χόρτα για σαλάτα, παπάγια ή  μικροί βλαστοί μπορεί να εμφανίσουν σαλμονέλα, επειδή καλλιεργούνται σε θερμές, υγρές συνθήκες και συχνά τρώγονται ωμά ή ελαφρώς μαγειρεμένα. Ακόμη, τσιπς, κράκερ, έτοιμες σούπες και κατεψυγμένα γεύματα μπορεί να αποτελέσουν ένα μικρό κίνδυνο για λοίμωξη από σαλμονέλα. Το συνηθέστερο είναι το ωμό κρέας και ιδιαίτερα ο κιμάς, που μπορούν να αναπτύξουν σαλμονέλα. Καθαρίστε διεξοδικά με ζεστό νερό και σαπούνι τα χέρια σας, μαγειρικά σκεύη και επιφάνειες, όταν έχετε πιάσει ωμό κρέας. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο μολυσματικός παράγοντας μπορεί να εντοπιστεί σε οποιοδήποτε ιστό του σώματος και να προκαλέσει σηπτική αρθρίτιδα, χολοκυστίτιδα, ενδοκαρδίτιδα, περικαρδίτιδα, μηνιγγίτιδα, πνευμονία, πυόδερμα ή πυελονεφρίτιδα.

E. coli

Το βακτήριο E. coli αναπτύσσεται συνήθως αρκετές ημέρες μετά την έκθεση και μπορεί η αρρώστια να είναι σοβαρή ειδικά σε ευάλωτα άτομα.  Ζει στο έντερο των ζώων και μπορεί να μολύνει το βόειο κρέας κατά τη διαδικασία σφαγής. Τα συμπτώματα της λοίμωξης από Ε. coli περιλαμβάνουν σοβαρές κοιλιακές κράμπες, διάρροια και έμετο, που διαρκούν μια εβδομάδα. Το "Escherichia coli" μπορεί να προκαλέσει διάρροια με αίμα στους ανθρώπους. Ορισμένα, μάλιστα, στελέχη του βακτηρίου E. coli (όπως ένα στέλεχος που ονομάζεται O157: Η7) μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή αναιμία ή νεφρική ανεπάρκεια, η οποία μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε θάνατο. Άλλα στελέχη του E.coli μπορεί να προκαλέσουν λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος ή άλλες λοιμώξεις.

Το E. coli μπορεί να εισέλθει στο κρέας κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας του. Αν το μολυσμένο κρέας δεν έχει ψηθεί τουλάχιστον στους 71°C, τα βακτήρια μπορούν να επιβιώσουν και να σας μολύνουν όταν το καταναλώσετε. Αυτός είναι και ο συνηθέστερος τρόπος μόλυνσης των ανθρώπων. Οποιαδήποτε τροφή που έχει έρθει σε επαφή με ωμό κρέας μπορεί να μολυνθεί. Μαγειρέψτε το κρέας αρκετά καλά και μην τοποθετείτε ένα μαγειρεμένο κομμάτι κρέας σε ένα πιάτο, που προηγουμένως έχετε ακουμπήσει το ωμό κρέας. Πλύνετε τα σκεύη, με ζεστό νερό και σαπούνι. Επίσης οι φρέσκοι χυμοί και το γάλα μπορούν να αναπτύξουν E.coli.  Προτιμήστε τα προϊόντα, που έχουν παστεριωθεί.

Και στα φρούτα και τα λαχανικά υπάρχει ο κίνδυνος να μολυνθούν από E. coli, εάν το λίπασμα ή το νερό που χρησιμοποιείται για να αναπτυχθούν φέρει τα βακτήρια. Τα φυλλώδη πράσινα προϊόντα έχουν υψηλότερο κίνδυνο.

Αλλαντίαση

Η αλλαντίαση είναι μια σπάνια, πιθανώς θανατηφόρα ασθένεια που συνδέεται με ακατάλληλα κονσερβοποιημένα προϊόντα. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κράμπες, εμετό, αναπνευστικά προβλήματα, δυσκολία στην κατάποση, διπλή όραση και αδυναμία ή παράλυση. Μάλιστα, τα σπιτικά προϊόντα (όπως το μέλι, τα αλλαντικά, προϊόντα που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως τα καπνιστά ή τα παστά ψάρια), που έχουν κονσερβοποιηθεί διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο.Η αλλαντίαση είναι βαριά τοξική δηλητηρίαση, που προκαλείται από το Κλωστηρίδιο της Αλλαντίασης, το οποίο παράγει την πιο ισχυρή στη φύση εξωτοξίνη και ποσότητά της μικρότερη από 1 mg είναι θανατηφόρα για τον άνθρωπο.

Στην περίπτωση της αλλαντίασης, τα μωρά έχουν τον υψηλότερο κίνδυνο να νοσήσουν κι αν υποψιάζεστε δηλητηρίαση από αλλαντίαση, καλέστε αμέσως τον γιατρό σας. Για την καλύτερη ασφάλειά σας ποτέ μη δίνετε μέλι σε παιδιά κάτω των 12 μηνών και πετάξτε κουτιά, που έχουν διογκωθεί, βάζα με διαρροή και κονσέρβες, που έχουν σκουριάσει.  Η τοξίνη της αλλαντίασης προκαλεί παράλυση των μυών των οφθαλμών, των μυών του προσώπου, του φάρυγγα, των αναπνευστικών μυών, και του μυοκαρδίου. Το άτομο που έχει προσβληθεί από το μικρόβιο μπορεί να εμφανίσει πτώση βλεφάρων, δυσκολία στην ομιλία, δυσκαταποσία, δυσκολία κίνησης των άκρων του και δυσκολία στην αναπνοή, καταστάσεις που αν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως οδηγούν στο θάνατο.

Σταφυλόκοκκος

Αν και οι περισσότεροι δε το γνωρίζουν, είναι πολύ πιθανό κάποιος να νοσήσει από σταφυλόκοκκο, λόγω της κατανάλωσης μίας σαλάτας, ενός σάντουιτς ή κάποιου αρτοσκευάσματος.. δηλαδή να υπάρχει σε ένα τρόφιμο και επίσης να μεταφερθεί το βακτήριο από αυτόν που ετοιμάζει το προϊόν, αφού νοσεί ο ίδιος από σταφυλόκοκκο. Το μικρόβιο, που προκαλεί τη σταφυλοκοκκίαση, είναι συχνό αίτιο πυογόνων λοιμώξεων στα βρέφη και τα παιδιά. Είναι θετικοί κατά Gram κόκκοι, αερόβιοι ή προαιρετικά αναερόβιοι. Τα στελέχη ταξινομούνται ως χρυσίζων (παθογόνος) σταφυλόκοκκος (S.Aureus), επιδερμικός σταφυλόκοκκος (S.Epidermis) και σαπροφυτικός σταφυλόκοκκος (S. Saprophyticus).

Ο σταφυλόκκοκος προκαλεί ποικιλία λοιμώξεων με την εξής κατανομή:

-λοιμώξεις του δέρματος και των μαλακών μορίων (39%)

-λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού (23%)

-βακτηριαιμία-ενδοκαρδίτιδα (22%) και

-άλλες λοιμώξεις όπως του ουροποιητικού, ΚΝΣ, κοιλίας, οστών κ.ά. (15%).

Ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος αποτελεί μέλος της φυσιολογικής χλωρίδας του ανθρώπου και βρίσκεται στο πρόσθιο μέρος της μύτης και στις υγραινόμενες περιοχές του σώματος, στο 30% περίπου των ασυμπτωματικών ατόμων. Ο κατάλογος των τροφίμων, που διατρέχουν το υψηλότερο κίνδυνο περιλαμβάνει σάντουιτς, σαλάτες (όπως αυγό, τόνο, κοτόπουλο, πατάτες, μακαρόνια), γλυκίσματα με γέμιση κρέμας και πουτίγκες. Τα συμπτώματα εμφανίζονται γρήγορα, μέσα σε μόλις 30 λεπτά και περιλαμβάνουν έμετο, κράμπες και διάρροια. Διαρκεί συνήθως μία έως τρεις ημέρες. Πρέπει να πλένετε καλά τα χέρια πριν το φαγητό και μη χειρίζεστε τρόφιμα, εάν είστε άρρωστοι, έχετε μόλυνση στη μύτη ή τα μάτια, μια ανοικτή πληγή ή μόλυνση στα χέρια ή τους καρπούς σας.

Νοροιός γαστρεντερίτιδας

Ο νοροιός είναι μία αρκετά συνηθισμένη μορφή τροφικής δηλητηρίασης. Πρόκειται για έναν τύπο γαστρεντερίτιδας, αυτό που απλά ονομάζουμε «γρίπη στο στομάχι». Μπορεί να προκαλέσει έμετο και διάρροια, που διαρκούν συνήθως 24 με 48 ώρες. Οι συγκεκριμένοι ιοί (norwalk virus) μολύνουν τα τρόφιμα, όταν ένας εργαζόμενος τροφίμων δεν πλύνει καλά τα χέρια του μετά τη χρήση της τουαλέτας. Τα τρόφιμα όπως σαλάτες ή ωμά οστρακοειδή τίθενται σε κίνδυνο ακριβώς επειδή δε μαγειρεύονται πριν καταναλωθούν. Ο νοροϊός προκαλεί γαστρεντερίτιδες με μεγαλύτερη συχνότητα μεταξύ Οκτωβρίου και Απριλίου. Σε πολλές χώρες ευθύνεται για επιδημίες και είναι η σημαντικότερη αιτία μολυσματικής γαστρεντερίτιδας.

Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι η μόλυνση με νοροϊό, είναι η δεύτερη συχνότερη μολυσματική ασθένεια μετά το κοινό κρυολόγημα. Η μόλυνση επιφανειών και αντικειμένων που χρησιμοποιούνται από πολλούς ανθρώπους είναι ένα σοβαρό και συχνό πρόβλημα. Οι περισσότεροι ασθενείς, αναρρώνουν ακόμη και χωρίς θεραπεία. Σημεία και συμπτώματα της νόσου είναι:  Πυρετός και ρίγος, εμετοί, διάρροια, πόνος στην κοιλιά, πονοκέφαλος, αφυδάτωση... Η αφυδάτωση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη στα βρέφη, παιδιά, ηλικιωμένους και άτομα που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες με μειωμένη άμυνα.

Vibrio vulnificus

Το «vibrio vulnificus» είναι ένα βακτήριο που ζει σε ζεστό θαλασσινό νερό και μπορεί να μολύνει τα οστρακοειδή, κυρίως τα στρείδια. Η V. vulnificus μόλυνση προκαλεί τα ίδια συμπτώματα με την γαστρεντερίτιδα, αλλά σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να εξελιχθεί σε απειλητική για τη ζωή λοίμωξη του αίματος.

Παραλυτική δηλητηρίαση από οστρακοειδή

Η παραλυτική τοξίνη των μαλακίων (PSP) παράγεται από ορισμένα είδη φυκιών. Όταν αυτά τα φύκια «ανθίζουν» – διαδικασία γνωστή ως «κόκκινη παλίρροια» – παράγουν υψηλά επίπεδα της τοξίνης αυτής και τα οστρακοειδή μπορεί να μολυνθούν. Τα συμπτώματα του PSP περιλαμβάνουν μούδιασμα στα χείλη και τη γλώσσα, δυσκολία στην αναπνοή και ενδεχόμενη παράλυση. Ωστόσο, σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να επέλθει ο θάνατος σε λιγότερο από 30 λεπτά μετά από έκθεση. Ευτυχώς, βέβαια η περίπτωση αυτή είναι εξαιρετικά σπάνια καθώς τα οστρακοειδή ελέγχονται τακτικά για τις τοξίνες, πριν πωληθούν στο κοινό.

Σκομβροτοξίνη

Η δηλητηρίαση σκομβοτοξίνη (scombrotoxin) είναι μια αλλεργικού τύπου αντίδραση στην κατανάλωση ψαριών, τα οποία έχουν αρχίσει να χαλάνε. Τα πιο «ύποπτα» είναι ο τόνος, το σκουμπρί και τα μαγιάτικα. Στα πρώτα στάδια της αλλοίωσης, τα βακτήρια παράγουν ισταμίνες στα ψάρια και αυτό προκαλεί μια αίσθηση καψίματος στο στόμα, κνησμώδες εξάνθημα, ζάλη, πονοκέφαλο, εξανθήματα στο πάνω μέρος του σώματος, πτώση της πίεσης του αίματος και διάρροια. Τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν μέσα σε τέσσερις έως έξι ώρες και τα αντιισταμινικά φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν.

Η σκομβροειδής δηλητηρίαση προκαλείται από την κατανάλωση τροφίμων, που περιέχουν υψηλές ποσότητες ισταμίνης και πιθανώς άλλες αγγειοενεργές αμίνες και ενώσεις. Η ισταμίνη και άλλες αμίνες σχηματίζονται κατά την ανάπτυξη ορισμένων βακτηρίων σε τρόφιμο ως υπόστρωμα και την ενεργοποίηση δεκαρβοξυλασών, ενζύμων που δρούν στην ιστιδίνη και σε άλλα αμινοξέα, είτε κατά την παραγωγή προϊόντων όπως το ελβετικό τυρί, είτε από την αλλοίωση τροφίμων όπως τα θαλασσινά προϊόντα, ιδίως του τόνου ή του μάχι-μάχι. Η τοξίνη σχηματίζεται σε κάποιο τρόφιμο όταν είναι παρόντα συγκεκριμένα βακτήρια και η χρονική στιγμή και η θερμοκρασία επιτρέπουν την ανάπτυξή τους. Η κατανομή της τοξίνης σε ένα μεμονωμένο φιλέτο ψαριού ή μέσα σε κονσέρβες μπορεί αν είναι ανομοιόμορφη, με κάποια μέρη του προ ϊ όντος να προκαλούν τη ασθένεια και κάποια άλλα όχι. Δυστυχώς ούτε το μαγείρεμα, ούτε η κονσερβοποίηση, ούτε η κατάψυξη μειώνουν τις τοξικές επιδράσεις.

ΓΕΝΙΚΑ

Παθογόνα βακτήρια που συνδέονται με ωμά και κατεργασμένα θαλασσινά :

Σαλμονέλα

Κλοστρίδιο botulinum

Λιστέρια monocytogenes

Δονάκιο της χολέρας O 1

Δονάκιο της χολέρας μη- O 1

Vibrio parahaemolyticus και άλλα βακτήρια του ίδιου γένους

Vibrio vulnificus

Παράσιτα τα οποία ορισμένες φορές βρίσκονται στα ωμά θαλασσινά :

Anisakis spp . και συγγενικά παράσιτα

Diphyllobothrium spp .

Nanophyetus spp .

Eustrongylides spp .

Acanthamoeba και άλλες ελεύθερες αμοιβάδες

Ascaris lumbricoides and Trichuris trichiura

Ιοί που ορισμένες φορές μολύνουν τα ωμά θαλασσινά:

Ιός της ηπατίτιδας A

Ιός της ηπατίτιδας Ε

Ιοί r otavirus

Ιοί n orwalk

Άλλοι ιοί

Φυσικές τοξίνες που μπορεί να βρεθούν στα θαλασσινά :

Δηλητήριο από c iguatera

Τοξίνες από οστρακοειδή (PSP, DSP, NSP, ASP)

Σκομβροειδείς τοξίνες

Τετροδοτοξίνη (Ψάρι της τάξης των plectognathi )