1 στα 5 πουλιά στην ΕΕ απειλούνται με εξαφάνιση

όπως διαφαίνεται από τον Ευρωπαϊκό Κόκκινο Κατάλογο για τα Πουλιά

 

Συναγερμός για τη φύση: Παρά τις επιτυχίες διατήρησης στην ΕΕ, σχεδόν 1 στα 5 είδη πουλιών απειλούνται με αφανισμό. Ο Ευρωπαϊκός Κόκκινος Κατάλογος για τα Πουλιά, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το BirdLife International, αποκαλύπτει συγκλονιστικά στοιχεία: η υποβάθμιση αγροτικών περιοχών, η απώλεια βιοτόπων και η κλιματική αλλαγή οι αιτίες. Μετά από 3 χρόνια εργασιών, μια κοινοπραξία υπό την καθοδήγηση του BirdLife International και με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δημοσιεύτηκε ο νέος Ευρωπαϊκός Κόκκινος Κατάλογος των Πουλιών, στις 3 Ιουνίου 2015. Η δημοσίευση αυτή, θα αποτελεί τις βάσεις για ευρωπαϊκές δράσεις διατήρησης και για την πολιτική που πρέπει να ακολουθηθεί τα επόμενα χρόνια.

«Πρώτα τα πουλιά, μετά εμείς. Αν δεν δώσουμε την απαραίτητη σημασία, θα είμαστε οι επόμενοι στον Κόκκινο Κατάλογο»: αυτά αναφέρονται στον πρόλογο της έκδοσης της συγγραφέα Margaret Atwood και του ποιητή Graeme Gibson. Ο νέος Ευρωπαϊκός Κατάλογος για τα Πουλιά αποτελεί μια υψηλών προδιαγραφών αξιολόγηση του κινδύνου εξαφάνισης για όλα τα είδη πτηνών, που απαντώνται στην Ευρωπαϊκή φύση, από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια Όρη. Το BirdLife έχει συνδυάσει όλα τα επίσημα στοιχεία όπως έχουν διαβιβαστεί από τα Κράτη Μέλη της ΕΕ, σύμφωνα με το άρθρο 12 της Οδηγίας για τα Πουλιά καθώς και τα αντίστοιχα δεδομένα όπως παρέχονται από τους εταίρους του BirdLife και άλλους συνεργάτες σε σχεδόν κάθε χώρα στην Ευρώπη, και αξιολογείται το περιφερειακό ρίσκο εξαφάνισης για όλα τα είδη που απαντώνται τακτικά στην υπό εξέταση περιοχή χρησιμοποιώντας τις Κατευθυντήριες Γραμμές Περιφερειακού Κόκκινου Καταλόγου IUCN.

Ο Κόκκινος Κατάλογος, που ακολουθεί τη μεθοδολογία της IUCN (International Union for Conservation of Nature - Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης), είναι ευρέως αναγνωρισμένος ως το πιο έγκυρο και αντικειμενικό σύστημα αξιολόγησης του κινδύνου εξαφάνισης ειδών.

Τα κύρια ευρήματα της έκθεσης είναι:

* Το 18% των 451 ειδών που εξετάστηκαν απειλούνται στο επίπεδο χωρών ΕΕ27. Αυτό σημαίνει ότι 82 είδη απειλούνται, εκ των οποίων τα 11 είναι Κρισίμως Κινδυνεύοντα (το υψηλότερο επίπεδο απειλής εξαφάνισης), 16 Κινδυνεύοντα και 55 Τρωτά.

* 13% των 533 ειδών που εξετάστηκαν απειλούνται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτό σημαίνει 67 είδη απειλούνται, εκ των οποίων τα 10 είναι Κρισίμως Κινδυνεύοντα (το υψηλότερο επίπεδο απειλής εξαφάνισης). Ανάμεσά τους ορισμένα εμβληματικά είδη όπως ο Στεπογιαννής (Sociable Lapwing Vanellus gregarius), που έχει ιστορική καταγραφή ως τυχαίος επισκέπτης στην Κύπρο. Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι 18 είδη θεωρούνται Κινδυνεύοντα και άλλα 39 είδη θεωρούνται Τρωτά.

* Αρνητικές τάσεις: το καθεστώς για συνολικά 29 είδη έχει επιδεινωθεί από το 2004 (από Μειωμένου Ενδιαφέροντος έχουν γίνει Κινδυνεύοντα ή Σχεδόν Απειλούμενα στην Ευρώπη). Παραδείγματα για αυτά τα είδη αποτελούν το Τρυγόνι (Streptopelia turtur, χρησιμοποιεί την Κύπρο ως σταθμό στο ταξίδι της αποδημίας αλλά και ως περιοχή φωλιάσματος), το Λιβαδογαλούδι (Anthus pratensis, πουλιά αυτού του είδους βρίσκονται στην Κύπρο κατά το χειμώνα), ο Τριδάχτυλος Γλάρος (Rissa tridactyla, είδος που καταγράφηκε ως τυχαίος επισκέπτης στην Κύπρο) και Κοντούρες (Aythya ferina, πουλιά αυτού του είδους βρίσκονται στην Κύπρο κατά το χειμώνα). Η κατάσταση ορισμένων ειδών, που πριν από μια δεκαετία αναγνωρίστηκε ότι βρίσκονται σε κίνδυνο, δεν έχει βελτιωθεί ακόμη, όπως για παράδειγμα ο Ασπρόγυπας (Neophron percnopterus, ένα αρπακτικό που μπορεί να δει κανείς στην Κύπρο κατά τη φθινοπωρινή αποδημία).

* Βελτιώσεις: συνολικά 20 είδη που προηγουμένως θεωρούνταν Κινδυνεύοντα στην Ευρώπη, τώρα χαρακτηρίζονται ως Μειωμένου Ενδιαφέροντος στην Ευρώπη (αν και ορισμένα εξακολουθούν να είναι απειλούμενα σε παγκόσμιο επίπεδο). Αυτά τα είδη περιλαμβάνουν χαρισματικά είδη όπως τη Βαλτόπαπια (Aythya nyroca), την Τρουλλουρία (Burhinus oedicnemus), το Γυπογέρακα (Milvus milvus, αρπακτικό που περνά από την Κύπρο κατά την αποδημία), το Κιρκινέζι (Falco tinnunculus αρπακτικό που περνά από την Κύπρο κατά την αποδημία), το Διπλογέρακο (Buteo rufinus, είδος με αυξανόμενο αναπαραγωγικό πληθυσμό στην Κύπρο) και το Γελογλάρονο (Gelochelidon nilotica, είδος που περνά από την Κύπρο κατά το ταξίδι της αποδημίας). Άλλα 25 είδη είναι ακόμη απειλούμενα στην Ευρώπη, τώρα όμως αντιμετωπίζουν μειωμένη απειλή εξαφάνισης σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία.

Τα δεδομένα του Κόκκινου Καταλόγου παρέχουν μια σταθερή βάση για την παρακολούθηση των μελλοντικών τάσεων σε ότι αφορά την ευρωπαϊκή βιοποικιλότητα και για την καθοδήγηση δράσεων διατήρησης. Η αναφορά περιέχει ανησυχητικές στατιστικές, αλλά ταυτόχρονα απεικονίζει τη σημασία στοχευμένων δράσεων για την προστασία της βιοποικιλότητας. Η ανθρωπότητα εξαρτάται από την βιοποικιλότητα, τόσο οικονομικά, όσο και κοινωνικά, λόγω των υπηρεσιών που παρέχει. Ο νέος Ευρωπαϊκός Κόκκινος Κατάλογος δείχνει σαφώς την ανάγκη για συνεχή επαγρύπνηση καθώς και αυξημένες δράσεις για την πρόληψη της απώλειας βιοποικιλότητας στην Ευρώπη. Είναι συγκλονιστικό, είδη τα οποία θεωρούνταν κοινά, τώρα να αναφέρονται ως απειλούμενα.

Παρόλα αυτά, είναι ελπιδοφόρο και ενθαρρυντικό, ότι είδη που αποτελούν στόχο των προσπαθειών διατήρησης να ανακάμπτουν, ως αποτέλεσμα της υποστήριξης βασικών εργαλείων όπως η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τα Πουλιά και το πρόγραμμα LIFE. Για παράδειγμα το έργο LIFE Ορόκλινη για την αποκατάσταση και διαχείριση της λίμνης Ορόκλινης, αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα στην Κύπρο για τα θετικά αποτελέσματα που μπορούν να επιφέρουν οι Οδηγίες για τη Φύση. Η λίμνη Ορόκλινης είναι εξαιρετικά σημαντική για δύο είδη πουλιών τα οποία φωλιάζουν εκεί, τον Καλαμοκαννά (Himantopus himantopus) και την Πελλοκατερίνα (Vanellus spinosus). Η Κύπρος φιλοξενεί σχεδόν το μισό αναπαραγωγικό πληθυσμό της Πελλοκατερίνας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Ο Κόκκινος Κατάλογος της IUCN είναι ευρέως αναγνωρισμένος ως το πιο έγκυρο και αντικειμενικό σύστημα για την αξιολόγηση του κινδύνου εξαφάνισης των ειδών. Παρόλο που αναπτύχθηκε κυρίως για παγκόσμια χρήση, μπορεί να εφαρμοστεί και σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του περιφερειακού Κόκκινου Καταλόγου της IUCN. Το BirdLife International αναγνωρίζεται από την IUCN ως η αρμόδια αρχή για τον Κόκκινο Κατάλογο για τα Πουλιά. Ο Κόκκινος Κατάλογος απειλούμενων ειδών παρέχει ταξινομική, καθεστώς διατήρησης και πληροφορίες κατανομής για φυτά, μύκητες και ζώα που έχουν αξιολογηθεί χρησιμοποιώντας τις Κατηγορίες και Κριτήρια του Κόκκινου Καταλόγου IUCN. Αυτό το σύστημα έχει σχεδιαστεί για να υπολογίζει το ρίσκο εξαφάνισης και ο κύριος σκοπός του Κόκκινου Καταλόγου είναι η καταχώρηση και επισήμανση των ταξινομικών ειδών που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο εξαφάνισης (δηλαδή αυτά που αναγράφονται ως Κρισίμως Κινδυνεύοντα, Κινδυνεύοντα και Τρωτά). 

Ο Κόκκινος Κατάλογος περιλαμβάνει επίσης πληροφορίες σχετικά με είδη, που έχουν χαρακτηριστεί ως Εκλιπόντα, Εκλιπόντα στο φυσικό τους περιβάλλον καθώς και είδη που δεν μπορούν να αξιολογηθούν λόγω ανεπαρκών στοιχείων (Ανεπαρκώς Γνωστά) και είδη που είναι κοντά στα όρια απειλούμενου καθεστώτος (Σχεδόν Απειλούμενα). Από το 2005 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει χρηματοδοτήσει Ευρωπαϊκούς Κόκκινους Καταλόγους για όλες τις ομάδες σπονδυλωτών, εκτός από τα πουλιά και πολλά άλλα ταξινομικά είδη, όπως τα μαλάκια, μέλισσες, φαρμακευτικά φυτά κτλ. Κατά το 2012-2015, ένα πρόγραμμα χρηματοδοτημένο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθοδηγούμενο από το BirdLife International από κοινοπραξία που περιλαμβάνει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καταγραφής Πληθυσμών Πουλιών, το Wetlands International, τη IUCN, το BTO, το Sovon, το RSPB, το Czech Society for Ornithology και το BirdLife Europe, έχει γεμίσει το κενό για τα πουλιά. 

Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία μας προσκαλεί να γιορτάσουμε την Ημέρα Περιβάλλοντος και την ύπαρξη των ελεύθερων χώρων την Κυριακή 7 Ιουνίου στο Κηποθέατρο Νίκαιας! Παραμύθια από τη λαϊκή παράδοση θα μας αφηγηθούν η Τατιάνα Φραγκούλια και ο Ταξιάρχης Μπεληγιάννης, ενώ θα ακολουθήσουν μελωδίες στο πιάνο. Στον χώρο θα «φιλοξενούνται» παράλληλα οι ελεύθεροι χώροι της Αθήνας όπως τους φαντάστηκαν και ζωγράφισαν οι μαθητές των δημοτικών σχολείων που συμμετείχαν στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Δίκτυο Αδόμητων Χώρων». Η εκδήλωση γίνεται στο πλαίσιο του Προγράμματος με δωρεά του Ιδρύματος Σταυρος Νιάρχος και με την υποστήριξη του δήμου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη.