Η "σπορά" του Παναγιώτη Μανίκη

Φέτος στην εκδήλωση του ΥΠΕΚΑ με καλεσμένη την Dr Vandana Shiva είχα την ευκαιρία να ακούσω ζωντανά και τον γεωπόνο, αγρότη, φιλόσοφο, τον Παναγιώτη Μανίκη. Είχα ακούσει τόσα πολλά για αυτόν τον «αγωνιστή της φύσης», που έμαθε τα μυστικά της φυσικής καλλιέργειας δίπλα στον Ιάπωνα φυτοπαθολόγο Μασανόμπου Φουκουόκα και ταξίδεψε σ’ όλο τον κόσμο. Τελικά το 1999 αποφάσισε να φτιάξει τον μικρό του “παράδεισο” στην Ελλάδα, το «Κέντρο φυσικής καλλιέργειας», που δημιουργήθηκε από ομάδα εθελοντών. Ήθελα να σας γράψω καιρό για τη «σπορά» του και την ιδιαίτερη αναβλάστηση, που εφαρμόζει.  Το κτήμα του, ένας μικρός παράδεισος 35 στεμμάτων βρίσκεται στο Κλησοχώρι της Έδεσσας

Ευκαιρία να σας γράψω δόθηκε από τη δημοσιότητα, καθώς από το Κέντρο Φυσικής Καλλιέργειας στο Κλησοχώρι της Έδεσσας, πριν μια εβδομάδα βρέθηκε στην Χίο με πρωτοβουλία της Ομάδας Διατήρησης Παραδοσιακών Ποικιλιών Σπόρων και μίλησε στην Απλωταριά για τα αγροκτήματα της αυτάρκειας ελπίζοντας ότι η “σπορά” του θα πιάσει τόπο. Όπως δηλώνει όλα ξεκίνησαν από ένα πρόβλημα υγείας, που αντιμετώπισε όταν ήταν 18 χρονών. Τότε αρρώστησε βαριά και οι γιατροί του είπαν ότι δεν θα ζήσει για πολλά χρόνια. Ξεκίνησε να κάνει μια αγωγή με φάρμακα για να μπορέσει να λύσει το πρόβλημα υγείας, που είχε. Δεν είδε, όμως, καμιά βελτίωση. Άρχισε να αισθάνεται ότι κινδυνεύει από τα ίδια τα φάρμακα, που υποτίθεται ότι θα τον έσωζαν.

Όπως ο ίδιος έχει δηλώσει πολλές φορές έκανε τη μεγάλη στροφή και άρχισε να κάνει μια πιο υγιεινή.. κυρίως χορτοφαγική κατά βάση διατροφή, να νιώθει καλύτερα και τότε η υγεία του βελτιώθηκε και άρχισε να αναπνέει ελεύθερα. Μάλιστα τότε σπούδαζε στην Γεωπονική Σχολή και σκέφτηκε, ότι όπως ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει απόλυτα υγιής αν τρώει σωστά, το ίδιο θα ισχύει για τα φυτά και τα ζώα. Αισθάνθηκε ότι σίγουρα και άλλοι θα είχαν κάνει το μονοπάτι αυτό πριν από εκείνον και θα είχαν δουλέψει πρακτικά ...και ίσως να υπήρχαν και βιβλία, που θα μιλούσαν για αυτό. Το δεύτερο βιβλίο, που έπεσε στα χέρια του ήταν “Η επανάσταση ενός άχυρου” του Φουκουόκα. Το ξεφύλλισε και είπε “αυτό είναι”. Σε λίγους μήνες βρέθηκα στην μακρινή Ιαπωνία, κοντά στον άνθρωπο, που εμπνεύστηκε τη μέθοδο της φυσικής καλλιέργειας και έμαθε τα πρακτικά της δουλεύοντας στο χωράφι του.

Η φυσική καλλιέργεια δεν είναι απλώς μια μέθοδος γεωργίας αλλά κάτι πολύ περισσότερο. Σύμφωνα με τον Μανίκη, είναι ένα πνευματικό μονοπάτι, που φιλοδοξεί να παντρέψει θρησκεία, φιλοσοφία και επιστήμη, θεό, άνθρωπο και φύση. Μετά την Ιαπωνία, άρχισε να ταξιδεύει σε διάφορες χώρες. Δούλεψε σε φυσικά αγροκτήματα στην Ινδία, τη Βραζιλία… και κάποια στιγμή αποφάσισε να γυρίσει στην Ελλάδα, να αγοράσει ένα μικρό χωράφι και να δουλέψω πρακτικά για να αποδείξει, πρώτα στον εαυτό του, ότι αυτή η μέθοδος είναι εφαρμόσιμη και δεν είναι απλώς μια φιλοσοφία αφηρημένη. Πήρε λοιπόν το ’88 ένα μικρό αγρόκτημα 15 στρεμμάτων στην Έδεσσα και άρχισε να καλλιεργεί χωρίς φάρμακα, χωρίς λιπάσματα, χωρίς γεωργικά μηχανήματα, χωρίς βοτάνισμα, ακόμα και χωρίς να κλαδεύει τα οπωροφόρα δέντρα. Σήμερα, μετά από 25 χρόνια, τα 15 στρέμματα έγιναν 35 και φιλοξενούν 120 ποικιλίες οπωροφόρων δέντρων, που συνυπάρχουν μαζί με δασικά δέντρα, μαζί με λαχανικά, που μεγαλώνουν κάτω από τα πόδια τους, μαζί με σιτηρά και μαζί με φυτά, που βελτιώνουν το έδαφος, χλωρής λίπανσης, όπως λέγονται. Πρόκειται δηλαδή για μια τρισδιάστατη αξιοποίηση του κτήματος.

Στόχοι του κέντρου φυσικής καλλιέργειας

1. σπορές για αναβλάστηση των γυμνών βουνών και των ερήμων

2. δημιουργία φυσικών αγροκτημάτων στην Ελλάδα και το εξωτερικό

3. πρακτική ενημέρωση των μαθητών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

 

φωτογραφία του Γιάννη Κωσταρή - τραβήχτηκαν κατά τη διάρκεια των 2 εργαστηρίων φυσικής καλλιέργειας, που έγιναν σε ένα κτήμα στα Καμπόχωρα και στο Citrus

Οι προσπάθειες αναβλάστησης στην Ελλάδα ξεκίνησαν το 1993 από ομάδα εθελοντών και μέχρι το 1998 πραγματοποιούνταν σε διάφορες περιοχές, σε μικρή κλίμακα με επιτυχή αποτελέσματα. Τον Μάρτη και τον Οκτώβρη του 1998, πραγματοποιήθηκαν οι δύο πιο μεγάλες σπορές στον πλανήτη (συνολικής έκτασης 100.000 στρεμμάτων) με την μέθοδο της φυσικής καλλιέργειας στην περιοχή της λίμνης Βεγορίτιδος με την παρουσία του εμπνευστή της Masanobou Fukuoka. Τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά, γιατί παρά τις διαβεβαιώσεις ο χώρος δεν διαφυλάχθηκε από την βόσκηση αιγοπροβάτων. Ακόμα και εκτάσεις περιφραγμένες παραβιάστηκαν και καταπατήθηκαν από τους κτηνοτρόφους. Το 1999 και το 2000 έγιναν σπορές στο Ποικίλο Όρος της δυτικής Αθήνας σε συνολική έκταση 10.000 στρεμμάτων με πολύ μεγάλη επιτυχία.

Το 2004 και το 2006 έγιναν σπορές στην Ανθούσα της Πεντέλης σε έκταση 5000 στρεμμάτων, όπου και πάλι η βόσκηση συνετέλεσε σε μειωμένη επιτυχία της προσπάθειας. Παράλληλα έγιναν σπορές στην Πορτογαλία, Ισπανία Ιταλία σε μικρές εκτάσεις και μία μεγάλη σπορά στην Ινδία με την πρωτοβουλία του τότε πρωθυπουργού Raman Rao. Δεν αρκέστηκε λοιπόν, στην δημιουργία του μικρού “παραδείσου” του, αλλά ένιωσε ότι έπρεπε να σπείρουμε σπόρους στην έρημο, σπόρους στις ανθρώπινες καρδιές.  Όπως λέει ο κ.Μανίκης: «Ξεκινήσαμε, λοιπόν να υλοποιούμε σπορές για να πρασινίσουμε τα βουνά και τις ερήμους. Και το ένα έφερε τ” άλλο. Αυτό που κάναμε ήταν να προωθούμε πρακτικά την ιδέα της αυτάρκειας, αλλά και να προσφέρουμε και μια διέξοδο στη σημερινή πραγματικότητα της κρίσης, και μάλιστα σε μια Ελλάδα, που ταλανίζεται και υποφέρει σοβαρά από αυτή την κρίση. Θέλουμε να δώσουμε μια μικρή ανάσα στους ανθρώπους, να τους μάθουμε να καλλιεργούν τη γη, να φτιάχνουν λαχανόκηπους αυτάρκειας, να αξιοποιούν τα χωράφια που παλιά είχαν εγκαταλείψει, να πρασινίσουμε τον τόπο μας και να κάνουμε την Ελλάδα ένα απέραντο περιβόλι.»

Αυτό λοιπόν έκαναν και στη Χίο πριν λίγε μέρες, μαζί με την ομάδα των παιδιών, που μαζεύουν σπόρους και οραματίζονται μια πιο όμορφη Χίο. Και ακόμη κι αν ένας- δύο άνθρωποι ξεκινήσουν, θα είναι πολύ σημαντικό. Συμπληρώνει ο κ.Μανίκης: «Παρά το γεγονός ότι εδώ και χιλιάδες χρόνια καταστρέφουμε τη φύση, η φύση είναι τόσο νοήμων, που αν της δώσουμε αφθονία σπόρων, χωρίς να χρησιμοποιήσουμε τον ανθρώπινο νου και να αρχίσουμε να επιλέγουμε, τότε μπορεί να δημιουργήσει πολύ γρήγορα όμορφες καταστάσεις. Να πρασινίσουν τα βουνά μας, να ξανάρθουν οι βροχές, να παράγει ο τόπος άφθονη τροφή… Αυτό λοιπόν που χρειάζεται, είναι να προσφέρουμε γενναιόδωρα σπόρους στη γη και κάθε τι που θα κάνουμε να έχει ως κεντρική φιλοσοφία να είναι καλό για τη φύση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η γη είναι η μάνα μας και ότι αν είναι γόνιμη, τότε και η υγεία μας θα είναι δεδομένη». Τόνισε: «Πολλοί συνδέουν την υγεία με τα αντιβιοτικά ή με τις εγχειρήσεις, αλλά εμείς πιστεύουμε ότι ένα υγιές έδαφος έχει ως συνέπεια υγιή φυτά, υγιή ζώα και συνεπώς υγιείς ανθρώπους, που τρέφονται με αυτά».