ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΜΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΟ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑ

Με θέμα τον ουσιαστικό περιορισμό των πλαστικών μιας χρήσης στο πλαίσιο της προστασίας του θαλασσίου Περιβάλλοντος συνεδρίασε η υποεπιτροπή Υδατικών Πόρων της Βουλής. Στην ενημέρωση καλεσμένοι ήταν ο Καθηγητής κ. Κωνσταντίνος Αραβώσης, Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, η κα Χριστιάννα Καλογήρου, Γενική Γραμματέας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, καθώς και εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής κοινότητας και του επιχειρηματικού χώρου.

Με στόχο  τον περιορισμό των πλαστικών μιας χρήσης ένα χρόνο πριν από την καταληκτική ημερομηνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφαρμογή της Ευρωπαϊκή Οδηγία 2019/904)  δόθηκε έμφαση στην ανάδειξη των επιπτώσεων από τη χρήση πλαστικών και των πλαστικών αποβλήτων των αλιευτικών εργαλείων, τα οποία, λόγω του μακρού χρόνου ανακύκλωσής τους, καταλήγουν να αποτελούν το σημαντικότερο όγκο των θαλάσσιων αποβλήτων. Οι επιπτώσεις, όπως κατέστη σαφές καθ’ όλη τη διάρκεια της Συνεδρίασης, δεν περιορίζονται μόνο στα θαλάσσια οικοσυστήματα, αλλά εκτείνονται στη δημόσια υγεία και την οικονομική δραστηριότητα σε τομείς, όπως ο τουρισμός και η αλιεία.

Το διακύβευμα των πλαστικών είναι ιδιαίτερα σημαντικό, όπως τόνισε η Πρόεδρος της Υποεπιτροπής κ.Αυγερινοπούλου, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο το 80-85% των θαλασσίων απορριμμάτων, που καταμετρούνται στις παραλίες είναι πλαστικά, ενώ τα πλαστικά αντικείμενα μιας χρήσης εξ αυτών, αντιστοιχούν στο 50% και τα είδη αλιείας στο 27% του συνόλου. Η θαλάσσια ρύπανση αγγίζει ανησυχητικά επίπεδα, με κατά μέσο όρο 13.000 κομμάτια πλαστικών απορριμμάτων να βρίσκονται σε κάθε τετραγωνικό χιλιόμετρο του ωκεανού και με 13 εκατομμύρια τόνους πλαστικού να διαρρέουν στον ωκεανό κάθε χρόνο. Όγκος που ισοδυναμεί με την απόρριψη του περιεχομένου ενός φορτηγού απορριμμάτων στον ωκεανό κάθε λεπτό.

Ο Γενικός Γραμματέας, κ. Κωνσταντίνος Αραβώσης έριξε φως στη στρατηγική κυκλικής οικονομίας για διατήρηση της αξίας των προϊόντων, ακόμη και μετά την απόρριψή τους, στην βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση και στην αξιοποίηση των οικονομικών κινήτρων και των αντικινήτρων. Επισήμανε τη πίεση, που ασκούν τα καταναλωτικά, μαθητικά και φοιτητικά κινήματα, τα οποία ωθούν τις επιχειρήσεις να αλλάξουν τα προϊόντα τους στη λογική ενός πιο οικολογικού σχεδιασμού. Η Γενική Γραμματέας, κα Χριστιάννα Καλογήρου, ανέφερε την ανάγκη υιοθέτησης μιας ολοκληρωμένης πολιτικής κυκλικής οικονομίας και επιχειρηματικότητας, αλλά και δημιουργίας λιμενικών εγκαταστάσεων επιστροφής των αλιευτικών εργαλείων μιας χρήσης.  Για να ενεργοποιηθούν οι πολιτικές αυτές, όπως τόνισε η κα Καλογήρου, είναι αναγκαία η ενεργοποίηση της τετραπλής έλικας, ήτοι του κράτους, της τοπικής αυτοδιοίκησης, της ακαδημαϊκής κοινότητας και των κοινωνικών εταίρων.

Το στίγμα των διεθνών οργανισμών και της ακαδημαϊκής κοινότητας μετέφεραν ο Καθηγητής κ. Μιχαήλ Σκούλλος, Πρόεδρος του Μεσογειακού Γραφείου Πληροφόρησης για το Περιβάλλον τον Πολιτισμό και την Αειφόρο Ανάπτυξη (MIO-ECSDE) και Ομότιμος Καθηγητής Χημείας Περιβάλλοντος και Ωκεανογραφίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), η Δρ. Θωμαΐς Βλαχογιάννη, Χημικός Περιβάλλοντος και Οικοτοξικολόγος και Υπεύθυνη Προγραμμάτων στο Μεσογειακό Γραφείο Πληροφόρησης για το Περιβάλλον τον Πολιτισμό και την Αειφόρο Ανάπτυξη και ο Δρ. Χρήστος Ιωακειμίδης, Περιβαλλοντικός Ωκεανογράφος, Ειδικός σε θέματα θαλάσσιων απορριμμάτων, Συνθήκη της Βαρκελώνης – Μεσογειακό Σχέδιο Δράσης, Πρόγραμμα Περιβάλλοντος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (UNEP/MAP).  Κοινή παραδοχή ήταν ότι η «πλαστική ρύπανση» έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, κυρίως δε στην Μεσόγειο που είναι μια κλειστή θάλασσα, ενώ η πρόκληση είναι να μετατρέψουμε την επιστήμη και τα επιστημονικά δεδομένα σε πολιτικές δράσεις.

Το ζήτημα είναι η κατάργηση των χρήσεων και των καταχρήσεων του πλαστικού και όχι ο εκμηδενισμός του, καθώς είναι μια χρήσιμη ύλη στην οποία έγινε κατάχρηση. Τώρα όμως είναι απαρέγκλιτη ανάγκη να ληφθούν εγκαίρως  αποτελεσματικά μέτρα. Ο κ. Αχιλλέας Πληθάρας, υπεύθυνος συμμετοχικών δράσεων της WWF Ελλάς, και η κα Αικατερίνη Τοπούζογλου, Ιδρύτρια του ALL FOR BLUE, εκπροσώπησαν τη κοινωνία των πολιτών και κατέστησαν τα μέλη της Υποεπιτροπής κοινωνούς στην ανάγκη ενσωμάτωσης των βασικών αρχών της κυκλικής οικονομίας στις παραγωγικές δραστηριότητες της Ελλάδας, λήψης πρόσθετων μέτρων και κατάλληλης σήμανσης των προϊόντων, ενώ τόνισαν την αξία της ευαισθητοποίησης των πολιτών και ιδίως των μαθητών και των παιδιών. Την εικόνα των εταιριών που εμπλέκονται στη δίκαιη μετάβαση σε μια οικονομία χωρίς πλαστικά μιας χρήσης μετέφερε η κα Λυδία Πολυχρονοπούλου, η οποία παρουσίασε την επιλογή της εταιρείας να βρει εναλλακτικές λύσεις στο τρόπο παραγωγής του καλαμακίου και να αντικαταστήσει όλη την παραγωγή των τέως πλαστικών καλαμακίων μιας χρήσης με βιοδιασπώμενα, κομποστοποιήσιμα και χάρτινα καλαμάκια με μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Κοινή παραδοχή ήταν ότι το πρόβλημα πηγάζει από το γεγονός ότι παράγουμε πολλά πλαστικά και η συντριπτική πλειοψηφία αυτών δεν διατίθενται με περιβαλλοντικά ορθές πρακτικές. Η Υποεπιτροπή Υδατικών Πόρων θα επανέλθει και σε επόμενη συνεδρίαση για το σύνθετο αυτό θέμα. Η Δρ. Διονυσία – Θεοδώρα Αυγερινοπούλου, Βουλευτής Ν. Ηλείας, Ν.Δ. και Πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής, στο πλαίσιο πρωτοβουλίας για ισχυροποίηση των θεσμών εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, πραγματοποίησε συνάντηση με τον Υπουργό Δικαιοσύνης, κ. Κωνσταντίνο Τσιάρα, με στόχο την περιβαλλοντική εκπαίδευση του δικαστικού σώματος. Είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν για την απονομή της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλα κράτη εντός και εκτός ΕΕ, κυρίως τις περιπτώσεις κρατών στα οποία λειτουργούν αυτοτελή περιβαλλοντικά δικαστήρια, όπως το Environmental Court της Νέας Ζηλανδίας, ή μεμονωμένοι περιβαλλοντικοί δικαστές. Η δε ανάγκη για περιβαλλοντικούς δικαστές και την εκπαίδευση γύρω από τις περιβαλλοντικές επιστήμες και το δίκαιο έχει αναγνωριστεί διεθνώς από όργανα όπως ο ΟΗΕ. Η Δρ. Αυγερινοπούλου επεσήμανε ότι ο δικαστικός κλάδος θα πρέπει να ακολουθήσει την εξέλιξη αυτή.

Στην Ελλάδα,  δείγμα της αποτελεσματικότητας της λειτουργίας των περιβαλλοντικών δικαστών είναι και το ειδικό τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας που εξετάζει περιβαλλοντικές υποθέσεις. Αντίστοιχα, όμως, τμήματα ή μεμονωμένοι λειτουργοί θα πρέπει να λειτουργούν σε όλες τις δικαιοδοσίες. Θα πρέπει συμπληρωματικά αφενός να μελετηθεί ένα σχέδιο αναδιοργάνωσης της δικαιοσύνης για να ανταποκριθεί και στις ανάγκες της αποτελεσματικής περιβαλλοντικής προστασίας, ενώ άμεσα θα μπορούσαν να διοργανωθούν σεμινάρια περιβαλλοντικής εκπαίδευσης των δικαστών.