Τα φυτοχημικά προσφέρουν υγεία στο εορταστικό τραπέζι

Είναι ο μήνας, που εορταστικά τραπέζια θα στρώνονται για φίλους και αγαπημένα μας πρόσωπα. Πολλοί έχουν τις εορταστικές τους γιορτές τον Δεκέμβριο, αλλά μέχρι και τον Ιανουάριο το Χριστουγεννιάτικο πνεύμα, μας κυριεύει και μας κάνει να ψάχνουμε συνταγές, να μαγειρεύουμε, να διακοσμούμε, να προσκαλούμε... Τι καλύτερο λοιπόν, να φροντίζουμε τους αγαπημένους μας, με υγιεινές τροφές και να γνωρίζουμε όλο και περισσότερα διατροφικά μυστικά, που πια δεν είναι και τόσο μυστικά. Οι διατροφολόγοι μιλάνε για διάφορες ενώσεις κυρίως σε φυτικά τρόφιμα, τις φυτοχημικές. Οι ουσίες αυτές βοηθούν στην πρόληψη πολλών χρόνιων νοσημάτων στον ανθρώπινο οργανισμό ...από νοσήματα των ματιών, καρδιοπάθειες, διαβήτη...  μέχρι εκφυλιστικές νόσους και είδη καρκίνου.

Ενώ τα φυτοχημικά συστατικά δεν είναι απαραίτητα για τη ζωή αυτή καθ’αυτή, θεωρούνται ιδιαίτερα πολύτιμα για την υγεία. Τι ακριβώς είναι τα φυτοχημικά και που βρίσκονται; Είναι συστατικά, που καταρχήν παράγουν τα φυτά για να προστατεύσουν τον εαυτό τους από ιούς, βακτήρια ή μύκητες. Κι όπως είναι φυσικό, κάθε φυτό προσφέρει διαφορετικά είδη και ποσότητες φυτοχημικών. Μάλιστα υπάρχουν περισσότερα από χίλια γνωστά φυτοχημικά... κάποια έχουν γίνει πιο γνωστά π.χ. το λυκοπένιο στις ντομάτες, οι ισοφλαβόνες της σόγιας, τα φλαβονοειδή στα φρούτα...

Προσφέρουν πάμπολα οφέλη στον ανθρώπινο οργανισμό, όπως την αντιοξειδωτική δράση, την οποία έχουν τα περισσότερα φυτοχημικά προστατεύοντας τα ανθρώπινα κύτταρα από την οξειδωτική καταστροφή, μειώνουντας τον κίνδυνο ανάπτυξης ορισμένων χρόνιων παθήσεων, όπως καρδιοπάθειες, εγκεφαλικά επεισόδια, νόσος Αλτσχάιμερ, ρευματοειδής αρθρίτιδα, καταρράκτη και διάφορων τύπων καρκίνου. Όπως λένε οι διατροφολόγοι, τα αντιοξειδωτικά δεν έχουν την ικανότητα να μας απαλλάξουν από τις ελεύθερες ρίζες, επιβραδύνουν όμως ή ελαχιστοποιούν τις βλάβες, εξουδετερώνοντας αυτές. Πασίγνωστα φυτοχημικά με αντιοξειδωτική δράση, που εξυμνούνται διεθνώς είναι τα σουλφίδια (βρίσκονται στα σταφύλια, κρεμμύδια, σκόρδο), τα καροτενοειδή (ντομάτες, βερίκοκα, πιπεριές, καρότα), τα φλαβονοειδή (κρεμμύδι, μούρα, μπρόκολο, μήλα, φράουλες, δημητριακά, κόκκινο κρασί, πράσινο και μαύρο τσάι, σοκολάτα), οι πολυφαινόλες (τσάι, σταφύλια)....

Τα φυτοχημικά έχουν αντι-βακτηριακή δράση... για παράδειγμα το φυτοχημικό «αλλισίνη», που βρίσκουμε στο σκόρδο είναι πολύ αποτελεσματικό. Εκείνο όμως, που κάνουν τα φυτοχημικά είναι διέγερση των ενζύμων, π.χ. οι ινδόλες (βρίσκονται σε μπρόκολα, λάχανο και κουνουπίδι...), διεγείρουν ένζυμα που κάνουν τα οιστρογόνα λιγότερο αποτελεσματικά και θα μπορούσαν να μειώσουν τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού. Άλλα φυτοχημικά, τα οποία παρεμβαίνουν με τα ένζυμα, είναι οι αναστολείς της πρωτεάσης (σόγια και φασόλια) και τα τερπένια (εσπεριδοειδή και κεράσια). Ακόμη οι ισοφλαβόνες, που βρίσκονται στη σόγια, μιμούνται τα ανθρώπινα οιστρογόνα βοηθώντας στη μείωση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης και οστεοπόρωσης.

Το εντυπωσιακό όμως με τα φυτοχημικά, είναι η παρεμβολή τους με αντιγραφή του DNA. Για παράδειγμα οι σαπωνίνες (βρίσκονται στα περισσότερα λαχανικά, φασόλια, βότανα, αρακά, φασόλια σόγιας...) παρεμβαίνουν στην αντιγραφή του DNA των κυττάρων, εμποδίζοντας τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων. Η καψαϊκίνη, δραστική ουσία της καυτερής κόκκινης πιπεριάς «τσίλι», προστατεύει το DNA από καρκινογόνες ουσίες και ανακουφίζει σε άλλες περιπτώσεις. Κάποια φυτοχημικά δεσμεύονται στα κυτταρικά τοιχώματα εμποδίζοντας έτσι την πρόσφυση των παθογόνων στα ανθρώπινα κυτταρικά τοιχώματα. Έχουν περάσει αρκετά χρόνια, που είχα αρθρογραφίσει στον Biokosmos News για το κράνμπερι, που  περιέχει φυτοχημικά, όπως ανθοκυανίνες, κατεχίνες, τριτερπενοειδή.. που εμποδίζουν την προσκόλληση των βακτηρίων στις μεμβράνες. Γι’αυτό το κράνμπερι χρησιμοποιείται για την πρόληψη λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος, του έλκους στομάχου και στη βελτίωση της υγείας των δοντιών.

Όλες σχεδόν οι τροφές μας περιέχουν φυτοχημικά. Τοπ τροφές σε φυτοχημικά, όπως συνιστούν οι διατροφολόγοι, είναι τα φουντούκια, οι ελιές, τα αμύγδαλα, το ρόδι, ο λιναρόσπορος, το κακάο, τα βότανα (π.χ. φασκόμηλο, τσάι, λυκίσκος, μολόχα...). Και είναι λογικό ότι τα συναντάμε περισσότερο σε  φρούτα και λαχανικά.....βατόμουρα, ανανά, φράουλες, σταφύλια, μούρα, κεράσια, κουνουπίδι, λάχανο, καρότα, μπρόκολο, σκόρδο, πράσο, κρεμμύδι, λαχανάκια Βρυξελλών, πιπεριές, καρότο, μπαχαρικά (πιπέρι, κύμινο, κανέλα...)... Το ελλαγικό οξύ (βρίσκεται στα κόκκινα φρούτα) και προστατεύει τα υγιή κύτταρα, συμβάλλοντας στην επιβράδυνση των μηχανισμών, εμποδίζοντας την ανάπτυξη των νέων καρκινικών κυττάρων.

Πολύ σημαντική είναι η σιτοστερόλη, καθώς το sitostanol, ένα κορεσμένο παράγωγο της σιτοστερόλης, σε έρευνες μείωσε την απορρόφηση της χοληστερόλης στο αίμα. Η sitostanol, που βρίσκεται στη μαργαρίνη βοηθά στη μείωση της χοληστερόλης! Επίσης το «σκουαλένιο» είναι μια πρόδρομος μορφή στερολών, που έχει υπολιπιδαιμική δράση. Ειδικά οι σιτοστερόλες και το σκουαλένιο βρίσκονται και τα δύο σε μονοακόρεστα και πολυακόρεστα φυτικά έλαια. Ακομη η πρόσληψη φλαβονοειδών συνδέεται αντίστροφα με τη στεφανιαία νόσο. Έρευνες έδειξαν ότι οι άνθρωποι με χαμηλή πρόσληψη  φλαβονοειδών είχαν υψηλότερο ποσοστό θανάτου από στεφανιαία νόσο, από ό, τι εκείνοι που κατανάλωναν περισσότερα φλαβονοειδή. Μη ξεχνάτε ότι ορισμένα φλαβονοειδή έχουν τοξικές επιδράσεις (γαστρεντερικές διαταραχές ή αλλεργία), ειδικά αν λαμβάνονται σε μεγάλες ποσότητες. Όλες αυτές οι ενώσεις βοηθούν στη μείωση του κινδύνου της αθηροσκλήρωσης, που είναι η εναπόθεση λίπους στα τοιχώματα των αρτηριών.

Μέχρι τώρα ανέφερα τα φυτοχημικά ως φυσικά συστατικά κυρίως φυτικών τροφών, όμως τα βρίσκουμε και σε άλλα τρόφιμα... π.χ. στο αυγό (καροτενοειδή). Συγκεκριμένα ο κρόκος του αυγού περιέχει δύο ισχυρά αντιοξειδωτικά: τη λουτεΐνη και τη ζεαξανθίνη (οικογένεια των καροτενοειδών).... αλλά και λυκοπένιο. Οι ουσίες αυτές του αυγού βοηθούν στην πρόληψη της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Γενικότερα τα καροτενοειδή συμβάλλουν στην πρόληψη καρδιαγγειακών παθήσεων και στην προστασία από ορισμένες μορφές καρκίνου.