ΣΥΡΟΣ, η ΑΡΧΟΝΤΙΣΣΑ των ΚΥΚΛΑΔΩΝ

Η Σύρος είναι ένα πανέμορφο νησί των Κυκλάδων με πρωτεύουσα την Ερμούπολη. Είχα την ευκαιρία πέρσι το καλοκαίρι να την επισκεφθώ και κάθε μέρα να γνωρίσω και διαφορετική παραλία της. Είχα επισκεφθεί όλα τα γύρω νησιά του κυκλαδίτικου συμπλέγματος, που βρίσκονται τριγύρω της...  τη Τήνο, την Άνδρο, τη Μύκονο... αλλά και νότια τη Πάρο, Σίφνο...  και ήταν αδιανόητο να μην έχω πάει στη λεγόμενη πρωτεύουσα τους. Γνώριζα ότι ξεχωρίζει για το ιδιαίτερο τοπικό της χρώμα και ότι συγκεκριμένα η Ερμούπολη είναι πολύ αρχοντική και επιβλητική.  Κι όχι άδικα βέβαια, την αποκαλούν Αρχόντισσα των Κυκλάδων! 

 

Η Ερμούπολη είναι χτισμένη στο ανατολικό μέρος του νησιού και σκαρφαλώνοντας στον  λόφο της Άνω Σύρου, όπου δεσπόζει η καθολική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, θα έχετε μια μαγευτική θέα της Χώρας. Η κατάβαση τελικά από την Άνω Σύρα μέσα από τα κατηφορικά με σκαλιά μονοπάτια ήταν πολύ πιο εύκολη απ’ ότι νόμιζα, ενώ μπορείτε να κάνετε στάση στο Μουσείο Βαμβακάρη.  Το νησί γενικά, όπως γράφουν κιόλας, έχει λίγους δρόμους και μονοπάτια, αλλά περιέχει τοπία με βράχια, γεφυράκια, σπηλιές, απρόσιτες παραλίες.

 

Συγκεκριμένα τα μονοπάτια του νησιού και ιδιαίτερα του βόρειου τμήματος της Απάνω Μεριάς, είναι σηματοδοτημένα με πρωτοβουλία του Τμήματος Πολιτισμού της Νομαρχίας Κυκλάδων. Το νότιο μέρος της Σύρου είναι πεδινό και εκεί βρίσκονται τα περισσότερα χωριά και οι παραλίες του νησιού. Οι οικισμοί εκεί είναι ανεπτυγμένοι τουριστικά... επισκεφθείτε Ποσειδωνία, Φοίνικα, Αγκαθωπές, Μέγα Γιαλό, Βάρη... Υπέροχο το χωριό Γαλησσάς και η παραλία του, όμορφο το ηλιοβασίλεμα στην παραλία στο Κίνι, καθώς και η παραλία στο Αζόλιμνο και η  παραλία Βαρβαρούσα.

 

Ο Δήμος Σύρου - Ερμούπολης είναι πλέον ο μοναδικός δήμος του νησιού. Το δημαρχείο της Ερμούπολης (ένα κτίριο τριώροφο στη πρόσοψη και διώροφο στην πίσω πλευρά με πλούσια αρχιτεκτονική διακόσμηση) σχεδιάστηκε από τον Γερμανό αρχιτέκτονα Ε. Τσίλλερ στα τέλη του 19ου αιώνα και βρίσκεται στην Πλατεία Μιαούλη.  Είναι ένα αριστούργημα! Η Ερμούπολη ήταν κάποτε η πρωτεύουσα του Νομού Κυκλάδων, όμως αντικαταστάθηκε το 2011 από την Περιφερειακή Ενότητα Κυκλάδων παραμένοντας έδρα της περιφέρειας Νότιου Αιγαίου. Η Ερμούπολη είναι στολισμένη από υπέροχα κτίρια... ανάμεσα τους η Όπερα, το Μουσείο... οι μοναδικές εκκλησίες του Αγ.Νικολάου, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, της Παναγίας... ενώ μια συνοικία που ξεχωρίζει για τα σπίτια πάνω στο κύμα είναι τα Βαπόρια. 

 

Η ζωή στην Ερμούπολη παραμένει ζωντανή καθ' όλη τη διάρκεια του χειμώνα και ελάχιστα είναι τα καταστήματα, που παραμένουν ανοιχτά μονάχα το καλοκαίρι. Η Σύρος είναι πολύ κοντά στην Αθήνα και έχει πολύ καλές συνδέσεις. Το νησί εμφανίζεται ιδιαίτερα αναπτυγμένο οικονομικά, η ανάπτυξη αυτή οφείλεται σε διάφορα... τουρισμός, η λειτουργία του ναυπηγείου (αν και με μειωμένο συγκριτικά προσωπικό), αγροτική παραγωγή (ύπαρξη θερμοκηπίων), η παρουσία πολλών δημόσιων υπηρεσιών (π.χ.έδρα του Διοικητικού Πρωτοδικείου, το οποίο έχει στην κατά τόπον αρμοδιότητά του όλο το Νομό Κυκλάδων καθώς και τα γειτονικά νησιά), η λειτουργία  Σχολών (π.χ. Πλοιάρχων) και η λειτουργία του τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ.α.

 

ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Η Σύρος είχε κατοικηθεί ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους (3η χιλιετία π.Χ.), όπως αποδεικνύουν ευρήματα στις περιοχές Χαλανδριανή και Καστρί. Ειδικά στη Χαλανδριανή βρέθηκαν περισσότεροι από 600 τάφοι με κτερίσματα, ενώ στο Καστρί βρέθηκε οχυρωμένος οικισμός με σημαντική αστική και εμπορική δραστηριότητα.  Στη διάρκεια της 2ης χιλιετίας π.Χ., η Σύρος φαίνεται ότι πέρασε διαδοχικά υπό τον έλεγχο των Φοινίκων, της μινωικής Κρήτης, των Μυκηνών και τέλος, στις αρχές της 1ης χιλιετίας π.Χ., των Ιώνων. Στην Οδύσσεια αναφέρεται ως Συρίη, πλησίον της Δήλου.  Το διάστημα 6ου και 3ου αιώνα π.Χ. χρονολογούνται  ίχνη αγροτικών οικισμών σε διάφορα μέρη του νησιού.

 

Ίχνη οικισμών του 7ου αιώνα π.Χ. βρέθηκαν στον λόφο της Αγίας Πακούς στον Γαλησσά, καθώς και στα δυτικά της Ερμούπολης. Τον 6ο αιώνα π.Χ., όταν η Σύρος είχε καταληφθεί από τους Σάμιους, γεννήθηκε στο νησί ο φυσικός φιλόσοφος Φερεκύδης, που αργότερα εγκαταστάθηκε στη Σάμο και υπήρξε δάσκαλος του Την Κλασσική εποχή, η Σύρος είχε δευτερεύουσα σημασία και ανήκε στην Αθηναϊκή συμμαχία. Αποτέλεσε αυτόνομο κρατίδιο με βουλή και δήμο, κατέβαλλε όμως φόρο υποτελείας στους Αθηναίους. Μετά τη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) οι Κυκλάδες υποτάχθηκαν στους Μακεδόνες.

 

Η ανάκαμψη της Σύρου πραγματοποιήθηκε τους ελληνιστικούς χρόνους, όπου βρέθηκαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα στην Αληθινή, πιθανόν από ναό αφιερωμένο στους Καβείρους. Τέτοιος ναός έχει βρεθεί και στον Γαλησσά, ενώ άλλα λείψανα στα βόρεια του νησιού (Γράμματα) υποδεικνύουν την ύπαρξη ιερού του Ασκληπιού. Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, τα λείψανα της πρωτεύουσας και τα νομίσματα της Σύρου μαρτυρούν ανάπτυξη. Τη βυζαντινή περίοδο η απειλή της πειρατείας είχε ως αποτέλεσμα ο κόσμος να εγκαταλείψει τα μικρά και απροστάτευτα νησιά και μαζί με τα άλλα κυκλαδονήσια, αποτελεί τμήμα του θέματος του Αιγαίου, που διοικείται από Στρατηγό και αργότερα Δούκα. 

 

Το 1204 με την επικράτηση των Βενετών στο Αιγαίο, δημιουργήθηκε η Άνω Σύρος, οι κάτοικοι της οποίας ασπάστηκαν τον Καθολικισμό, διατήρησαν όμως την ελληνική γλώσσα. Η κατάσταση διατηρήθηκε ως το 1579, όταν ο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα κατέλαβε το νησί για λογαριασμό της Πύλης. Όμως ο σουλτάνος Μουράτ ο Γ' συμφώνησε με τους συριανούς άρχοντες στην παραχώρηση μιας σειράς προνομίων, Καπουτσίνοι μοναχοί (1635) και έπειτα Ιησουίτες (1744) εγκαταστάθηκαν στη Σύρο τους επόμενους αιώνες. Μετά την επιδημία πανούκλας που έπληξε τη Σύρο το 1728, άρχισε μια περίοδος οικονομικής ανάκαμψης που κορυφώθηκε στο πέρασμα από τον 18ο στον 19ο αιώνα. 

 

 Όπως γράφουν, μεταξύ 1750 και 1820 ο πληθυσμός του νησιού διπλασιάστηκε, από 2.000 σε 4.000 κατοίκους περίπου και εντοπιζόταν κυρίως στον οικισμό της Άνω Σύρου. Η πειρατεία περιορίστηκε και η εμπορική κίνηση στο λιμάνι αυξήθηκε. Παράλληλα, αρκετοί κάτοικοι άρχισαν να επιδίδονται στο εμπόριο του κρασιού και στη ναυτιλία. Σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού το 2011, η Σύρος παρουσιάζει μικρή αύξηση πληθυσμού. Σήμερα ο πληθυσμός του νησιού ανέρχεται σε 21.390 κατοίκους. 

 

Στην ελληνική επανάσταση το 1821, οι Συριανοί κράτησαν ουδέτερη στάση, όμως η καταστροφή της Χίου το 1822, αλλά και οι διώξεις των Ελλήνων στη Σάμο, τη Σμύρνη, τις Κυδωνίες (Αϊβαλί), τη Ρόδο, τα Ψαρά και την Κάσο προκάλεσαν ένα μαζικό προσφυγικό κύμα στη Σύρο. Οι πρόσφυγες βρήκαν στη Σύρο σχετική ασφάλεια λόγω των προνομίων που είχε παραχωρήσει η Πύλη στο νησί.  Η Σύρος αναπτύχθηκε ιδιαίτερα μετά το 1826, όταν εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες. Υπήρξε ναυτικό, βιομηχανικό και πολιτιστικό κέντρο του νέου ελληνικού κράτους.  Αυτή την περίοδο ορισμένοι εύποροι Συριανοί έχτισαν τα πρώτα σπίτια, εκεί που σήμερα βρίσκεται η Ερμούπολη

 

Για το όνομα Σύρος υπάρχουν δύο εκδοχές:  είτε προέρχεται από τους πρώτους κατοίκους του νησιού, τους Φοίνικες, από τη λέξη Ουσύρα, που σημαίνει ευτυχής, είτε προέρχεται από το «Συρ», που σημαίνει βράχος. Ο Όμηρος την ονομάζει "Συρίη" , ενώ τον 17ο αιώνα αναφέρεται και ως το νησί του Πάπα: "L'isola del Papa", λόγω του καθολικού δόγματος των κατοίκων της.  Μαζί με το εμπόριο τον 19^ο αι, αναπτύχθηκαν οι βιοτεχνίες, η ναυτιλία, η οικοδομική και τα δημόσια έργα. Το συριανό ναυπηγείο πρωτοστάτησε στην ανασυγκρότηση του ελληνικού εμπορικού στόλου, που είχε καταστραφεί κατά τον πόλεμο. 

 

Εύποροι και καλλιεργημένοι Συριανοί, φρόντισαν να δώσουν στην πόλη τους μια πνευματική ακτινοβολία πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της εποχής. Ιδρύθηκαν 10 δημόσια σχολεία και 8 ιδιωτικά, αγοριών και κοριτσιών, γνωστά για το υψηλό τους επίπεδο. Το ιστορικό 1ο Γυμνάσιο Ερμούπολης με πρώτο γυμνασιάρχη τον Νεόφυτο Βάμβα κτίστηκε χάρη στις εισφορές των πλουσιότερων αστών και εγκαινιάστηκε το 1833, ενώ το θέατρο Απόλλων λειτούργησε το 1864 φιλοξενώντας δεκάδες παραστάσεις ελληνικών και ξένων θιάσων κάθε χρόνο. Λέσχες, σύλλογοι, καφενεία με μουσική, 4-5 εφημερίδες (π.χ. η Ελληνική Μέλισσα, 1831) και πλούσια εκδοτική δραστηριότητα...