Σάββατο 10 Ιανουαρίου 2015

Πρωτείνες... οι «πρώτες» για τη ζωή!

Οι πρωτείνες είναι τόσο σημαντικές σύνθετες οργανικές ουσίες, που ο οργανισμός προσλαμβάνει με τη τροφή, αλλά συνθέτει και τις δικιές του. Λέγονται και λευκώματα. Ο ανθρώπινος οργανισμός δεν έχει τη δυνατότητα να αποθηκεύσει το πλεόνασμα των πρωτεϊνών καθημερινώς, προκειμένου να τις χρησιμοποιήσει στο ενδεχόμενο στέρησης. Γι’αυτό η συνεχής και μακροχρόνια ελλιπής πρόσληψη πρωτεϊνών έχει συνέπειες... π.χ. εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, τοξικότητα από διάφορα φάρμακα, κακή κυκλοφορία του αίματος, ανεπαρκή οξυγώνωση των ιστών... Προβλήματα αντιμετωπίζουν οι χορτοφάγοι, που δεν κάνουν τη σωστή δίαιτα και όσοι νηστεύουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα.

Μια σημαντικότατη ασθένεια είναι η Kwashiorkor, που προκαλείται από την ελλιπή πρόσληψη πρωτεϊνών και μπορεί να οδηγήσει και στον θάνατο. Στη συμπτωματολογία της συμπεριλαμβάνονται έντονο οίδημα, ιδιαίτερα στα πόδια και στη κοιλιά, αδρανοποίηση των άκρων... Θεραπεύεται με επαρκή πρόσληψη πρωτεϊνών μέσω τροφών ή με χορήγηση συμπληρωμάτων. Τροφές όπως το κρέας, το ψάρι ή τα γαλακτομικά, σε ιδανικές αναλογίες, περιέχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα. Οι φυτικές πηγές δεν περιέχουν όπως οι ζωϊκές, όλα τα απαραίτητα αμινοξέα.

Οι πρωτείνες αποτελούνται από μόρια αμινοξέων, που ενώνονται μεταξύ τους με χημικούς δεσμούς. Ορισμένα αμινοξέα δεν μπορούν να συνθεθούν στο ανθρώπινο σώμα ή οι ποσότητες, που συνθέτει δεν επαρκούν για να καλύψει τις ανάγκες του και γι’αυτό ονομάζονται απαραίτητα (9 από τα 20 που υπάρχουν στη φύση). Οι πρωτείνες αποτελούν δομικά συστατικά των μυών, των μαλλιών, των νυχιών, της επιδερμίδας, του σκελετού...κ.ο.κ. Επίσης συμβάλλουν στην προστασία του οργανισμού (π.χ. αντισώματα), στη μεταφορά οξυγόνου (αιμοσφαιρίνη), σύνθεση ορμονών (π.χ. ινσουλίνη), στην όραση, στον μεταβολισμό (ένζυμα), στην αναπαραγωγή...

Το όνομα των πρωτεϊνών προέρχεται από την ελληνική λέξη «πρώτα», που σημαίνει πρωταρχικής σημασίας... καταδεικνύοντας το ρόλο τους. Πολλές δίαιτες, που έγιναν μόδα, αλλά είναι και αποτελεσματικές είναι οι λεγόμενες high protein (υπερπρωτεϊνικές δίαιτες). Όμως τα τελευταία χρόνια οι διατροφολόγοι υποστηρίζουν ότι μια ισορροπημένη διατροφή όπως η δική μας η Μεσογειακή είναι ότι καλύτερο. Οι δίαιτες, που περιέχουν αυξημένα ποσοστά πρωτεϊνης, όπως η δίαιτα Atkins, επιφέρουν μεν γρήγορη απώλεια κιλών προκαλώντας κορεσμό, αίσθημα πληρότητας και είναι εύκολες, αλλά σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στα νεφρά, δυσκοιλιότητα, πονοκέφαλο... ακόμη και άσχημη αναπνοή. Καλύτερα, λοιπόν, να αποφεύγονται...


Οι πρωτείνες που περιέχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα ονομάζονται πλήρεις πρωτείνες ή υψηλής βιολογικής αξίας, ενώ αυτές που παρουσιάζουν έλλειψη, έστω κι ενός απαραίτητου αμινοξέος, ονομάζονται μη πλήρης ή ανεπαρκείς ή χαμηλής βιολογικής αξίας. Πρωτείνες υψηλής βιολογικής αξίας έχουν τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως τα κρέατα (μοσχάρι, χοιρινό, αρνί...), τα ψάρια, τα οστρακοειδή, τα πουλερικά, τα αυγά, το γάλα και τα γαλακτομικά προϊόντα (τυριά, γιαούρτι...). Πρωτείνες χαμηλής βιολογικής αξίας έχουν τα τρόφιμα φυτικής προέλευσης (ρύζι, όσπρια, δημητριακά...)

Μια άλλη ασθένεια από έλλειψη πρωτεϊνών είναι ο μαρασμός και προκαλείται από μια διατροφή χαμηλού θερμιδικού περιεχομένου κι έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια ενέργειας και ιστών. Συνήθως πολλά προβλήματα παρουσιάζουν οι vegan, οι χορτοφάγοι που αποκλείουν τα γαλακτομικά προϊόντα και τ’αυγά από τη διατροφή τους. Οι χορτοφάγοι οφείλουν να κάνουν σωστούς συνδυασμούς τροφών, ώστε να προσλαμβάνουν τα απαραίτητα αμινοξέα για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Όπως επίσης συνήθως οι χορτοφάγοι, που καταναλώνουν έστω γαλακτομικά ή αυγά (lacto ovo vegetarian), είναι πιο εύκολο να καλύπτουν τις ημερήσιες ανάγκες τους σε πρωτείνη.

Η ημερήσια συνιστώμενη πρόσληψη πρωτεϊνών εκφράζεται σε ποσοστό των συνολικών ημερήσιων θερμίδων, που προσλαμβάνει κάποιος. Οι διατροφολόγοι σήμερα υποστηρίζουν πως το 10 15% (0,8 γρ ανά κιλό βάρους) των ημερησίων θερμίδων πρέπει να καλύπτονται από πρωτείνες. Οι ανάγκες για πρωτείνη είναι αυξημένες στα παιδιά, εφήβους, σε άτομα με έντονη σωματική δραστηριότητα (π.χ. αθλητές). Οι πρωτείνες όπως είπαμε είναι το κύριο συστατικό των μυών, αδένων, οργάνων... και κάθε ζωντανό κύτταρ κι όλα τα υγρά του, εκτός από την ουρία και τη χολή, περιέχουν πρωτείνες. Για παράδειγμα το αίμα περιέχει πολλές πρωτείνες, οι οποίες δεσμεύουν διάφορες χημικές ουσίες ή μόρια και τα μεταφέρουν σε άλλα σημεία του σώματος.


Σύμφωνα με τον διατροφολόγο Δημήτρη Γρηγοράκη, έχει παρατηρηθεί ότι 5-6% των παιδιών και 2-4% των ενηλίκων υποφέρουν από αλλεργία, που οφείλεται στη πρωτείνη ορισμένων τροφών. Οι βασικότερες τροφές, που πρέπει να προσέχουμε στο θέμα αυτό είναι τα αυγά, ξηροί καρποί, γάλα, οστρακοειδή, σιτάρι (γλουτένη), σόγια... Η πρόσληψη πρωτεϊνών στη διατροφή μας είναι καλό να καταλαμβάνει το 15% της συνολικής ενέργειας. 1 γραμμάριο πρωτείνης μας δίνει 4 θερμίδες. Μια διατροφή πλούσια σε πρωτείνες ζωικής προέλευσης μπορεί να ‘χει ως αποτέλεσμα την αύξηση της χοληστερίνης (αφού η ζωική πρωτείνη είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά), αλλά και την αύξηση του βάρους.

Αν παίρνουμε περισσότερες πρωτείνες από ότι χρειαζόμαστε, ο οργανισμός όταν έχει πλεόνασμα, κι επειδή δεν έχει τη δυνατότητα αποθήκευσης πρωτεινών, απλά τις αποθηκεύει ως λίπος. Ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα είναι ότι μια τέτοια διατροφή επιβαρύνει τη λειτουργία των νεφρών, που φιλτράρουν τα υποπροϊόντα, που προκύπτουν από τη διάσπαση των πρωτεϊνών. Τότε προκαλείται «στρες» στα νεφρά, γιατί αυτά πρέπει να «δουλεύουν» πολύ περισσότερο για να αποτρέψουν τη τοξικότητα, που μπορεί να προκαλέσουν τα υποπροιόντα στον οργανισμό.

Ακόμη μελέτες αποδεικνύουν πως η μεγάλη κατανάλωση πρωτεινών, συμβάλει σε αυξημένη απώλεια ασβεστίου... εντείνοντας τον κίνδυνο για οστεοπόρωση. Συνήθως δε, από τις ζωικές τροφές, απορροφάται πάνω από το 90% των αμινοξέων, ενώ από τις τροφές φυτικής προέλευσης το ποσοστό απορρόφησης φτάνει το 80%. Γενικά οι πρωτείνες καθορίζουν το μεταβολισμό. Οι ανάγκες σε πρωτείνη είναι αυξημένες στα παιδιά και εφήβους ( 1 1,2 γρ. ανά κιλό βάρους), αφού είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη του ανθρώπινου οργανισμού.


Μερικές πρωτείνες αποθηκεύουν ουσίες και τις αποδίδουν στον οργανισμό όταν τις έχει ανάγκη. Για παράδειγμα το ήπαρ, οι μύες και το έντερο είναι πλούσια σε φεριτίνη, τη πρωτείνη, που αποθηκεύει σίδηρο. Επίσης μεταφέρουν, όπως είπαμε ουσίες στο αίμα... ιχνοστοιχεία, βιταμίνες, φάρμακα, που πιθανόν παίρνουμε... Έχει αποδειχτεί ότι χρειάζονται περισσότερες πρωτείνες και τα άτομα, που πάσχουν από χρόνιο αλκοολισμό. Ένα από τα βασικότερα όπως είπαμε είναι ότι οι πρωτείνες συντελούν στο σχηματισμό νέων ιστών. Περισσότερες πρωτείνες χρειάζονται οι γυναίκες στην εγκυμοσύνη και το θηλασμό, οι ηλικιωμένοι και φυσικά τα παιδιά.
 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου